معرفی بیماری کرونا

در آغاز قرن بیست و یکم به دلیل جهانی شدن، انتقال بیماری ها در سراسر قاره ها افزایش یافته و منجر به چندین بیماری همه گیر، به ویژه همه گیری های ویروسی شد. اکنون بزرگترین تهدیدی که جهان با آن مواجه است، شیوع ویروس کرونا (بیماری کرونا) است که در دسامبر 2019 در ووهان چین دیده شد و در مدت کوتاهی به سرعت در سایر نقاط جهان گسترش یافت. کرونا ویروس‌ ها، ویروس ‌های RNA تک رشته ‌ای و عامل اصلی بیماری ‌های حاد تنفسی، کبدی و عصبی در مهره‌ داران هستند. آنها به عنوان پاتوژن هایی با تمایل به جهش شناخته می شوند. در نتیجه، سازمان بهداشت جهانی در فوریه 2020 این بیماری را کووید 19(covid-19) نامگذاری کرد و در 11 مارس 2020 وضعیت پاندمی اعلام شد. سازمان جهانی بهداشت برای کنترل کووید 19 و تاثیر آن بر زیرساخت های مراقبت های بهداشتی، تشخیص زودهنگام، پیشگیری، فاصله گذاری اجتماعی و قرنطینه را بهترین راهکار برای پیشگیری از این بیماری عنوان کرد.

پیدایش و تکامل ویروس کرونا

در دسامبر 2019، با ظهور بیماری جدید در چین، برای چند هفته دستور قرنطینه کامل داده شد. پس از تحقیقات دقیق، در ژانویه 2020، دانشمندان در ووهان یک توالی ژنوم کامل از افراد آلوده به دست آوردند که تایید می کرد که این بیماری ناشی از ویروس بیماری سارس است. خفاش ها و پانگولین ها مخازن اولیه و میانی برای سویه ویروس کرونا هستند که انسان را آلوده می کند. جدای از این، حیواناتی که در مجاورت انسان زندگی می کنند، به ویژه گربه ها، موش خرماها و حتی همسترهای طلایی، در معرض خطر بالای انتقال ویروس کرونا هستند.

ورود ویروس کرونا به بدن

دستگاه تنفسی به دلیل تماس مستقیم با محیط خارجی به عنوان دریچه ای برای نفوذ ویروس ها به سیستم بدن پستانداران است. بنابراین، علائم و عوارض اصلی ویروس کرونا در مرحله اولیه آن در دستگاه تنفسی مشاهده می شود. ذرات ویروسی در هوا هنگام استنشاق توسط یک فرد سالم به گیرنده سطح سلولی خاص پروتئین ویروس می ‌چسبد. در زمان مناسب وارد سلول ها می شود و در نهایت، غشاهای ویروسی و لیزوزومی در هم آمیخته می شوند. ویروس کرونا می تواند تا 3 ساعت در هوا پایدار بماند و مهم ترین راه انتقال آن از راه تنفس است. امکان انتقال از طریق سیستم گوارش و مادر به جنین نیز وجود دارد ولی به اندازه راه تنفسی نیست. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت چند ماه پس از آغاز پاندمی توصیه کرد در مکان های شلوغ از ماسک استفاده شود.

انواع سویه های ویروس کرونا

ویروس کرونا دائما در حال تغییر است. از ابتدای پاندمی، شاهد انواع سویه ها از جمله آلفا، بتا، دلتا و اومیکرون بوده ‌ایم. سازمان بهداشت جهانی انواع جدید کروناویروس را با استفاده از حروف الفبای یونانی نام می ‌برد و با نوع آلفا شروع می‌شود که در سال 2020 پدیدار شد.

سویه آلفا ویروس کرونا

سویه آلفا اولین بار در نوامبر 2020 در بریتانیا و سپس در سراسر جهان ظاهر شد و با ظهور نوع تهاجمی تر دلتا محو شد. تصور می شد برخی جهش ها در پروتئین اسپایک آلفا آن را عفونی تر می کند و تا 50 درصد مسری تر و مرگبارتر از سویه اصلی ویروس کرونا است. واکسن ها در پیشگیری از بستری شدن در موارد آلفا موثر بودند.

سویه بتا ویروس کرونا

در پایان سال 2020 در آفریقای جنوبی شناسایی شد و به کشورهای دیگر گسترش یافت. کارشناسان در مورد چندین جهش آن و پتانسیل آن برای فرار از آنتی بادی ها نگران بودند. بتا حدود 50 درصد مسری تر از سویه اصلی ویروس کرونا است و ممکن است بیشتر از سایر انواع منجر به بستری شدن و مرگ شود. آزمایشات بالینی نشان داد که برخی واکسن ها محافظت قوی در برابر بیماری خفیف و متوسط بتا ارائه نمی دهند.

سویه دلتا ویروس کرونا

دلتا اولین بار در اواخر سال 2020 در هند شناسایی شد و در سراسر جهان گسترش یافت و به سویه غالب ویروس کرونا تبدیل شد. تخمین زده می شود که دلتا بیش از دو برابر انواع قبلی عفونت ایجاد کرده و 80 تا 90 درصد بیشتر از نوع آلفا قابل انتقال است. دلتا در افرادی که واکسینه نشده بودند باعث بیماری شدیدتر شده و منجر به بستری شدن افراد واکسینه نشده شده است. بیشتر واکسن ها در برابر بیماری شدید، بستری شدن و مرگ ناشی از دلتا موثر بودند اما هیچ واکسنی 100% موثر نیست و دلتا در برخی از افراد واکسینه شده باعث ایجاد عفونت ‌های پیشرونده می شود.

سویه Delta AY.4.2* ویروس کرونا

برجسته ترین شاخه از دلتا بود. AY.4.2 دارای دو جهش در پروتئین اسپایک بود اما در مکانی قرار نداشتند که واکسن ‌ها را مهار کنند. تصور می ‌شد 10 تا 20 درصد بیشتر از دلتا قابل انتقال است. شواهد نشان می‌دهد واکسن‌ ها در برابر AY.4.2 مؤثر هستند.

امیکرون و زیرمجموعه های آن

سویه اولیه امیکرون (BA.1) اولین بار در اواخر نوامبر 2021 در بوتسوانا و آفریقای جنوبی شناسایی شد و موارد به سرعت در کشورهای دیگر گسترش یافتند. سویه BA.5 به سویه غالب تبدیل شد و در نوامبر 2022 با دو زیرشاخه جدید به نام‌های BQ.1 و BQ.1.1 جایگزین شد. سویه اولیه امیکرون بیشتر از دلتا قابل انتقال است. چراکه بیش از 30 جهش بر روی پروتئین اسپایک ویروس ایجاد شده که چندین مورد از آنها احتمال عفونت را افزایش می دهند. داده‌ ها نشان می‌ دهند که سویه اولیه امیکرون به طور کلی نسبت به انواع قبلی شدت بیماری زایی کمتری داشته است. اما افزایش موارد ممکن است منجر به افزایش قابل توجهی در بستری شدن و مرگ شود. تزریق واکسن بهترین محافظت در برابر امیکرون است.

دیگر سویه های نگران کننده

در حال حاضر بیشتر تمرکز بر روی امیکرون و زیرمجموعه های آن است. علاوه بر آن سویه های آلفا، بتا، دلتا، گاما، اپسیلون، اتا، کاپا، مو و زتا نیز بررسی می شوند. یکی از نگرانی‌ های کارشناسان افزایش موارد کووید 19  (بیماری کرونا) به دلیل دسترسی محدود به واکسن‌ ها در سراسر جهان است و این احتمال، ادامه پیدایش انواع سویه جدید را افزایش می‌ دهد.

علائم بیماری کرونا

بیماران مبتلا به کووید 19(covid-19) ممکن است طیف وسیعی از تظاهرات بالینی داشته باشند. ویژگی ‌های بالینی کووید 19 ممکن است از سندرم زجر تنفسی بدون علامت تا سندرم حاد تنفسی متفاوت باشد. 

عوارض تنفسی بیماری کرونا

فرد آلوده به ویروس کرونا در ابتدا تب، گلودرد، سرفه خشک، سردرد، خستگی و بی قراری را تجربه می کند. بعدا ممکن است به ذات الریه خفیف تا متوسط و به دنبال آن هیپوکسی پیشرفت کند و اگر درمان نشود، ممکن است منجر به عوارض شدید مانند سندرم بیماری حاد تنفسی و سندرم پاسخ التهابی سیستمیک و نارسایی اعضای بدن شود. 

دستگاه تنفس تحتانی

بررسی های بافت شناسی همچنین نشان داده است که دستگاه تنفسی تحتانی بار ویروسی کلی بیشتری نسبت به دستگاه تنفسی فوقانی دارد. علاوه بر این، یافته‌ های پاتولوژیک در ریه‌ های آلوده نیز نشان دهنده ظهور ترشحات پروتئینی در بافت ‌های ریه، ایجاد ادم ریوی و نفوذ سلول‌های T یا مونوسیت‌های التهابی است. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، کم کاری تیروئید، بیماری های مزمن ریوی، هر گونه بدخیمی، حتی چاقی در معرض خطر بالای عفونت شدید کووید 19 هستند. افراد مسن در معرض خطر بالا شناخته شده بودند، اما ویروس کرونا در موج دوم علاوه بر کودکان و سالمندان، جوانان را نیز تحت تأثیر قرار داد. از این رو پیری را نمی توان دقیقا عاملی برای عفونت کووید 19در نظر گرفت.

قلب و دستگاه گوارش

علاوه بر درگیری دستگاه تنفسی، درگیری سایر اندام های حیاتی نیز در طول عفونت به طور مستقیم یا غیرمستقیم گزارش شده است. وجود گیرنده‌ های متراکم روی سلول ‌های دستگاه گوارش باعث افزایش نفوذ ویروس به دستگاه گوارش و باعث مشکلاتی مانند استفراغ، اسهال، حالت تهوع، درد شکم و غیره می ‌شود. حدود 10٪ از مرگ و میرها به دلیل مشکلات قلبی به ویژه بیماری عروق کرونر و نارسایی قلبی رخ داده است.

کبد

بیش از 40 درصد از بیماران کووید 19 به دلیل افزایش سطح آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) عملکرد غیر طبیعی کبد و آسیب های کبدی را نشان داده اند.

سیستم هورمونی

حدود 68 درصد از موارد شدید کووید- 19سطوح بسیار پایین تستوسترون را نشان می‌ دهند که اثرات مضر ویروس کرونا بر سیستم غدد درون ریز پستانداران را تایید می کند. زنان مبتلا به بیماری کووید 19 سطوح تستوسترون بالاتری را نشان دادند. اثرات بر سیستم عصبی و چشایی و بویایی نیز بررسی شده است.

با مکمل های مناسب تقویت سیستم ایمنی آشنا شوید: سافت ژل ایموکپ ویواتیون

عوارض کووید 19 (Covid-19)

اکثر بیماران کووید  19ظرف یک یا دو هفته پس از عفونت بهبود می یابند. از سوی دیگر، برخی از آنها مشکلات متوسط تا شدید پس از کووید را تجربه می کنند. داده‌ ها حاکی از مشکلات متعدد سلامتی است که از یک هفته تا یک ماه بعد از کووید ادامه دارد. عمدتا خستگی، درد عضلانی، سردرد، درد قفسه سینه، سرفه، کاهش عملکرد، اضطراب، عدم تمرکز و علائم شبیه افسردگی مشاهده شده که به وضعیت "کووید 19 طولانی" شناخته می شود.

پس از بررسی عمیق وضعیت سلامت بیماران مبتلا به کووید 19، علائمی مانند آنسفالومیلیت حاد منتشر، سندرم گیلن بار، آنسفالوپاتی هموراژیک نکروزان حاد، نوروپاتی حاد و غیره به دلیل پاسخ ایمنی تنظیم ‌نشده ایجاد می‌ شوند. از دیگر عوارض می توان به ریزش مو زیاد و سریع، تپش قلب مداوم، تنگی نفس، دمینرالیزاسیون استخوان، دیابت کنترل نشده و بیماری نفروپاتی مرتبط با کووید 19 اشاره کرد.

پزشکان موظفند حداکثر توجه را به بیماران کووید19 که تحت دستگاه تنفس مصنوعی بوده و برای مدت طولانی ‌تری در بیمارستان بستری شده ‌اند، ارائه دهند. زیرا این افراد پیچیده ‌ترین تظاهرات بیماری مانند ضعف شدید، سندرم مراقبت های پس از درمان، اختلال استرس پس از سانحه و کشنده ترین عفونت "موکورمایکوزیس" را نشان می ‌دهند. 
موکورمایکوزیس یکی از عفونت های قارچی ویرانگر اما نادر است. اگرچه برای اکثر افراد مضر نیست، اما احتمال عفونت در سینوس ‌ها، مغز، ریه‌ ها و سایر قسمت‌ های بدن در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف را افزایش می دهد. این عفونت قارچی در افراد دارای نقص ایمنی شدید یا بیماران دیابتی تهدید کننده زندگی است. "سونامی قارچ سیاه" در پی افزایش موارد کووید 19مشاهده شد. اطلاعات زیادی در مورد درمان و اقدامات پیشگیرانه برای قارچ سیاه در دسترس نیست. با این حال، کارشناسان استفاده از آمفوتریسین B و پوزاکونازول، یا ایزاوکونازول، یا استفاده از روش های جراحی برای برداشتن بافت عفونی یا مرده را توصیه می کنند.

اثرات روانی کووید 19(covid-19)

کووید 19 بر زندگی روزمره تاثیر گذاشته و اقتصاد جهانی را با رکود مواجه کرده است. شواهدی از تاثیر روان ‌شناختی طولانی‌ مدت کووید 19بر افراد حتی پس از درمان این بیماری وجود دارد. ویرانی ناشی از پاندمی کووید19، جهان را به دلیل احساس درماندگی، عدم آزادی و جدایی از عزیزان به مدت طولانی در معرض استرس قرار داده است. به همین دلیل اختلالات روانی، افسردگی، اضطراب و ناتوانی در مقابله با احساسات منفی که منجر به اقدام به خودکشی می شود به موضوع نگرانی تبدیل شده است. گروهی که به این دلیل تحت تأثیر قرار می‌ گیرند، کودکان، دانش‌آموزان، جوانان و کادر درمان هستند.
کادر درمان با سطح بالایی از استرس به دلیل افزایش موارد کووید 19 مواجه شده اند. از زمان ظهور ویروس کرونا، درگیر تماس مستقیم با بیماران کووید 19 و مسئولیت ‌های زیادی هستند که باعث می‌ شود از سطح بالایی از استرس رنج ببرند. به همین دلیل ممکن است وارد اختلالات استرس تروماتیک ثانویه، خستگی عاطفی و فیزیکی شوند و زمانی که منابع کافی برای نجات جان انسان ها وجود ندارد، احساس درماندگی داشته باشند.

درمان بیماری کرونا (Corona)

به دلیل کمبود اطلاعات در مورد درمان های ضد ویروسی برای جلوگیری از عفونت، پاندمی کرونا چالشی برای بخش بهداشت بود. به عنوان داروی اورژانسی، پزشکان بر اکسیژن درمانی، داروهای گلوکوکورتیکوئیدی (دگزامتازون)، آنتی‌بیوتیک و درمان‌ های ضد قارچ تکیه می کردند. داروهای رایج برای این بیماری شامل ریباویرین، رمدیسیور، لوپیناویر، کلروکین، داروناویر، فاویپیراویر هستند.

ورود واکسن های کووید 19

افزایش تعداد موارد و مرگ و میر ناشی از کووید 19 فشار زیادی بر محققان ایجاد کرد تا آزمایش ‌ها را بر روی داروهای جدید گسترش دهند. با توجه به آزمایش‌ های بالینی، سازمان غذا و دارو (FDA) «مجوز استفاده اضطراری» را فقط به سه نوع واکسن اعطا کرد.

1. واکسن‌ های مبتنی بر mRNA: جایگزینی برای واکسن مرسوم با ظرفیت ‌های توسعه سریع، قدرت بالا و مدیریت ایمن هستند. واکسن‌ های mRNA حامل موادی از ویروس کووید-۱۹ هستند که به سلول‌ ها دستور می ‌دهد پروتئین بی‌ ضرری را که برای ویروس غیرمعمول است، بسازند. هنگامی که نسخه هایی از چنین پروتئین هایی توسط سلول ها تهیه می شود، ماده ژنتیکی واکسن از بین می رود. بلافاصله پس از اینکه بدن نیازی به آن پروتئین ندارد، شروع به تولید لنفوسیت های T و B مربوطه می کند تا نحوه مبارزه بدن با همان ویروس را برای دفعه بعد ذخیره کند.
2. واکسن‌ های زیر واحدی: واکسن ‌های زیرواحد پروتئینی ایمن ‌ترین انواع واکسن ‌ها هستند. به جای تزریق یک پاتوژن کامل برای تحریک پاسخ ایمنی،ای ن واکسن ها شامل قطعات پروتئینی خالص و بی ضرر از پاتوژن ویروسی یا باکتریایی هستند که به ویژه برای تحریک سلول های ایمنی انتخاب شده اند. سلول ‌های بدن پس از داشتن نسخه‌ های کافی از پروتئین مطلوب، تولید لنفوسیت‌ های T و B را تقویت می‌ کنند تا از بدن در برابر حمله بعدی همان ویروس محافظت کنند.
3. واکسن ‌های مبتنی بر ناقل ویروسی: واکسن‌ های ناقل ویروسی از ویروس ‌های زنده برای انتقال DNA به سلول ‌های میزبان برای سنتز پروتئین ‌های آنتی ژنی استفاده می ‌کنند که می ‌توانند بیشتر برای تحریک طیف وسیعی از پاسخ‌ های ایمنی، به ویژه تولید آنتی‌بادی‌ ها و لنفوسیت‌ های T طراحی شوند. چنین واکسن هایی به طور کلی حاوی ویروس های زنده ضعیف شده هستند که می توانند به طور ژنتیکی برای حمل آنتی ژن های کدکننده DNA از یک ارگانیسم مهندسی شوند.
عوارض جانبی عمومی واکسن ها شامل خستگی، درد عضلانی، سردرد، حالت تهوع و تب خفیف است. 

تردید در تزریق واکسن

افزایش واکسن ‌ها و اجرای برنامه ‌های واکسیناسیون تنها راه برای محافظت در طول پاندمی است. اما در این بین مشکلی به نام تردید در واکسن زدن وجود دارد که به عنوان یکی از 10 تهدید بزرگ جهانی در سال 2019 شناخته شده است. بخش قابل توجهی از مردم نسبت به اولین واکسن کووید 19 بدبین بوده اند. نفوذ سیاسی و پیام های جعلی نیز نقش قابل توجهی در دستکاری تصورات مردم در مورد واکسن کووید 19 ایفا کرده اند. طبق تحقیقات بیشترین تردید نسبت به واکسن توسط گروه سنی میانسال بیان می شود. حدود 19 درصد از کل والدین در جهان نسبت به واکسن های تایید شده توسط FDA ابراز بی اعتمادی کرده اند و این امر واکسیناسیون را به چالش کشیده است.
منطق پشت تردید واکسن به سه دسته عدم اعتماد به کارایی واکسن، عدم درک بیماری‌ های قابل پیشگیری با واکسن و ناراحتی ناشی از در دسترس نبودن واکسن، الگوی واکسیناسیون سازماندهی نشده و توزیع ناعادلانه واکسن طبقه‌بندی شده است. بنابراین، برای غلبه بر این شکست اخلاقی ناشی از کووید 19در جهان، ابتدا باید  برای تولید و توزیع عادلانه واکسن در سراسر جهان تلاش شود.

راه های پیشگیری از بیماری کرونا

دست هایتان را حداقل به مدت 20 ثانیه با آب و صابون بشویید. در صورت نبود آب و صابون، از مایع ضدعفونی کننده الکلی که حاوی حداقل 60 درصد الکل است، استفاده کنید. از دست زدن به چشم، بینی و دهان با دستان نشسته خودداری کنید. از تماس نزدیک با افراد بیمار خودداری کنید. وقتی بیمار هستید، در خانه بمانید و استراحت کنید. هنگام عطسه یا سرفه از دستمال استفاده کنید و سپس دستمال را در سطل زباله بیاندازید.

فاصله گذاری اجتماعی

از راه های موثر برای پیشگری از بیماری کرونا فاصله گذاری اجتماعی است. بهتر است در مکان های شلوغ حضور نداشته باشید و در صورت حضور از ماسک استفاده کنید. در حمیط های بسته با افراد زیاد بهتر است فاصله خود را با دیگران حفظ کنید.

قرنطینه

یک روش موثر برای کنترل این بیماری در مناطق خاصی از جهان قرنطینه منطقه است تا بیماری به افراد دیگر منتقل نشود.

چشم انداز آینده
از آنجایی که پاندمی کووید 19(covid-19) همچنان در حال گسترش است، احتمال می ‌رود که عوارض ناشی از بحران آن ادامه یابد. تشدید موارد مرگ و میر ناشی از شیوع این بیماری در ابتدا در کشورهای مبتلا مانند چین، ایتالیا، آمریکا و ایران ویرانی بی ‌سابقه ‌ای ایجاد کرد. تلاش زیادی برای مهار این بیماری شده استو تلاش ها نیز ادامه خواهد یافت. موضوع مهم برای WHO این است که دولت ها راستگویی خود را ثابت کرده و آمارهای درستی ارائه دهند تا بتوان اطلاعات دقیقی برای مبارزه با این بیماری در دست داشت.
در ماه می 2023 سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد بیماری کرونا یا کووید 19 از حالت وضعیت اضطرار جهانی خارج شده است، اما به این معنی نیست که بیماری کرونا دیگر تهدید کننده زندگی نباشد، بلکه زین پس احتمال ایجاد سویه های نگران کننده بیماری کرونا  بسیار کم است و باید این بیماری را در سطح جهانی کنترل کرد.

 گردآورنده: نگار رفیعی