دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می شود. مانند سایر انواع دیابت، دیابت بارداری بر نحوه استفاده سلول ها از قند تأثیر می گذارد و باعث افزایش قند خون می شود که می تواند بر بارداری و سلامت جنین تأثیر بگذارد. در دوران بارداری می توانید با مصرف غذاهای سالم، ورزش و در صورت لزوم مصرف دارو به کنترل دیابت بارداری کمک کنید. کنترل قند خون می تواند مادر و کودک کمک و از زایمان سخت جلوگیری کند. معمولاً قند خون بلافاصله پس از زایمان به سطح معمول خود باز می گردد و اثر این بیماری از بین می رود.

روش تشخیص دیابت بارداری چیست؟

تقریبا تمام زنان باردار بین هفته های 24 تا 28 بارداری از نظر دیابت بارداری غربالگری می شوند. در این مدت آزمایش غربالگری گلوکز انجام می شود. 
آزمون ممکن است دو بخش داشته باشد:
تست چالش گلوکز: مادر یک محلول قندی می نوشد. پس از حدود یک ساعت، خون آزمایش می شود. اگر قند خون بالا باشد، پزشک آزمایش تحمل گلوکز را انجام می دهد.
تست تحمل گلوکز: تست تحمل گلوکز تنها در صورتی انجام می شود که نتایج تست چالش غیرعادی باشد. قبل از تست تحمل، مادر باید ناشتا باشد (به مدت هشت ساعت غذا نخورید). پزشک قبل و در فواصل یک، دو و سه ساعته پس از نوشیدن محلول قندی ، خون را آزمایش می کند. تست تحمل می تواند تشخیص دیابت بارداری را تایید کند.

علائم دیابت بارداری

اصولا این بیماری علائم خاصی ندارد. افزایش تشنگی و تکرر ادرار از علائم احتمالی آن است. اگر قصد بارداری دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا از نظر احتمال ابتلا به دیابت بارداری بررسی شوید. علائم اصولا خفیف هستند و اغلب تا زمانی که برای دیابت در سه ماهه دوم بارداری آزمایش نشوید، متوجه چیزی نمی شوید.

عوامل ابتلا به دیابت بارداری

برخی زنان قبل از بارداری مبتلا به دیابت هستند که به آن دیابت پیش از بارداری می گویند. برخی دیگر در بارداری به دیابت مبتلا می شوند که به آن دیابت بارداری می گویند. بارداری می تواند نحوه استفاده بدن از گلوکز را تغییر دهد. در بارداری، اندامی به نام جفت به نوزاد در حال رشد مواد مغذی و اکسیژن می دهد. جفت نیز هورمون می سازد. در اواخر بارداری، هورمون های استروژن، کورتیزول و لاکتوژن جفت انسان می توانند انسولین را مسدود کنند که موجب مقاومت به انسولین می شود. گلوکز نمی تواند وارد سلول ها شود، در خون باقی مانده و باعث افزایش سطح قند خون می شود. ژنتیک و اضافه وزن نیز ممکن است نقش داشته باشند.

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداري

محققان هنوز نمی دانند چرا برخی از زنان به دیابت بارداری مبتلا می شوند. اما چند مورد ممکن است در این بیماری نقش داشته باشند. عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری شامل موارد زیر است:

• اضافه وزن یا چاقی
• سابقه پیش دیابت
• عدم تحرک بدنی
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
• داشتن نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم
• سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت بارداری
• بیماری قلبی
• فشار خون بالا

با مکمل های مناسب برای دوران بارداری آشنا شوید: سافت ژل پرگمام ویتالی تون

عوارض دیابت بارداري

دیابت بارداری کنترل نشده می تواند منجر به افزایش قند خون شود و مشکلاتی برای مادر و کودک ایجاد کند. کودک ممکن است در معرض خطر ابتلا به موارد زیر باشد:
وزن بیش از حد هنگام تولد: اگر سطح قند خون بالاتر از حد استاندارد باشد، می تواند باعث بزرگ شدن بیش از حد کودک شود. نوزادان بسیار بزرگ احتمال بیشتری دارد که در کانال زایمان فرو بروند، آسیب های زایمانی داشته باشند یا نیاز به سزارین داشته باشند.
زایمان زودرس: قند خون بالا ممکن است خطر زایمان زودرس را افزایش دهد یا به دلیل بزرگ بودن نوزاد، زایمان زودرس توصیه شود.
مشکلات جدی تنفسی: نوزادانی که زود به دنیا می‌آیند ممکن است سندرم دیسترس تنفسی را تجربه کنند که تنفس را دشوار می‌کند.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی): گاهی نوزادان کمی پس از تولد قند خون پایین دارند. دوره های شدید هیپوگلیسمی ممکن است باعث تشنج در نوزاد شود. تغذیه سریع و محلول گلوکز داخل وریدی می تواند سطح قند خون نوزاد را به حالت عادی بازگرداند.
چاقی و دیابت نوع 2: خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 در آینده در این نوزادان بیشتر است.
مرده زایی: دیابت بارداری درمان نشده می تواند منجر به مرگ نوزاد قبل و یا کمی بعد از تولد شود.

دیابت بارداری همچنین ممکن است خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:

• فشار خون بالا و پره اکلامپسی
• سزارین
• خطر ابتلای مجدد به دیابت بارداری
• خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ 
• خطر بیماری‌های قلبی عروقی
• نیاز به تزریق انسولین
• سطوح بسیار پایین گلوکز خون
• کتواسیدوز ناشی از سطوح بالای گلوکز خون

درمان دیابت بارداری

درمان این بیماری به علائم، سن و سلامت عمومی بستگی دارد. درمان بر حفظ سطح گلوکز خون در محدوده طبیعی متمرکز است و ممکن است شامل رژیم غذایی دقیق با مقادیر کم غذاها و نوشیدنی های کربوهیدراتی، ورزش، پایش گلوکز خون، تزریق انسولین و داروهای خوراکی برای کاهش قند خون باشد.

برنامه غذایی برای افراد مبتلا به دیابت بارداری

به مادران توصیه می شود رژیم غذایی بارداری را برای کنترل دیابت تنظیم کنند. از غذاهای ناسالم، غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی های شیرین خودداری کنند. تعادل سالمی از پروتئین ها، کربوهیدرات ها، فیبر و چربی را انتخاب کنند. وعده‌های غذایی خود را کوچک‌تر کرده و هر روز در زمان مشخصی غذای خود را میل کنند.

ورزش مناسب برای دیابت بارداری

ورزش به بدن کمک می کند تا گلوکز بیشتری مصرف کند که ممکن است قند خون را کاهش دهد. اگر دیابت بارداری دارید، با پزشک در مورد یک برنامه ورزشی مناسب صحبت کنید. برنامه ورزشی باید متناسب با نیازهای منحصر به فرد مادر از جمله سن، سطح تناسب اندام قبل از بارداری، سلامت کلی و وزن باشد. اصولا پیاده روی یک ورزش مناسب برای حل این مشکل است.

پیشگیری از دیابت بارداری

هیچ راه پیشگیری تضمینی وجود ندارد، اما می توان با رژیم غذایی سالم و ورزش میزان عوارض از جمله خطر ابتلای مجدد به آن در بارداری های آینده یا ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده را را تا حد زیادی کاهش داد. غذاهای پر فیبر و کم چربی و کم کالری را انتخاب کنید. روی میوه ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید. اگر قصد بارداری دارید، کاهش وزن اضافی قبل از آن ممکن است کمک کند بارداری سالم تری داشته باشید. افزایش وزن در دوران بارداری معمول است، اما افزایش سریع وزن بیش از حد می تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد. ورزش قبل و حین بارداری مفید است. در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید.

آیا دیابت بارداری بعد از زایمان رفع می‌شود؟

یکی از سوالاتی که مادران باردار می پرسند این است که دیابت بارداری بعد از زایمان نیز ادامه دارد؟ باید بگوییم گاهی ممکن است دیابت بعد از بارداری تبدیل به دیابت نوع 2 شود. به همین دلیل توصیه می شود حدود 6 تا 12 هفته پس از زایمان آزمایش قند خون انجام شود و ببینید در چه شرایطی قرار دارید. حدود 50 درصد از مبتلایان به دیابت بارداری در اواخر عمر به دیابت نوع 2 مبتلا می شوند. رژیم غذایی و ورزش می تواند به کاهش خطر این بیماری کمک کند.

کلام آخر

دیابت بارداری بیماری است که در آن بدن نمی تواند انسولین کافی تولید کند یا نمی تواند از آن استفاده کند. تقریبا تمام زنان باردار بین هفته های 24 تا 28 بارداری غربالگری می شوند. هدف از درمان این دیابت، کنترل قند خون در محدوده نرمال است. زنان مبتلا به دیابت بارداری بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 در سنین بالاتر هستند.

سوالات متداول
دیابت بارداری چه تاثیری بر جنین می‌ گذارد؟

کودک ممکن است در معرض افزایش وزن هنگام تولد، مشکلات تنفسی در بدو تولد، هیپوگلیسمی، چاقی، تولد زودرس و دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی قرار گیرد.

آیا می توانم زایمان طبیعی داشته باشم؟

این مادران می توانند زایمان طبیعی یا سزارین داشته باشند. این مورد توسط متخصص زنان و زایمان تعیین می شود. ممکن است آزمایشی به نام آمنیوسنتز در هفته های آخر بارداری برای مادر توصیه شود که طی آن میزان بلوغ ریه های جنین مشخص می شود. در نوزادانی که مادرانشان دیابت دارند، ریه ها کندتر بالغ می شوند. اگر ریه ها بالغ باشند، پزشک ممکن است سزارین یا زایمان را توصیه کند.

هدف از کنترل قند خون در بارداری

در صورت عدم درمان، دیابت بارداری می تواند عوارضی برای مادر و جنین داشته باشد. دیابت بارداری خطر ابتلا به سزارین، پره اکلامپسی و دیابت نوع 2 را افزایش می دهد. هدف کنترل عوارض این بیماری است.

اقدامات لازم برای کنترل دیابت بارداری

ممکن است برای کنترل عوارض اقداماتی انجام شود. شمارش حرکات جنین، تست بدون استرس، مشخصات بیوفیزیکی، جریان داپلر و سونوگرافی از جمله اقداماتی است که انجام می شود . 

اگر دیابت بارداری داشته باشم هر چند وقت یک بار باید به پزشک مراجعه کنم؟

مادران با دیابت بارداری، ممکن است در طول بارداری خود به معاینات مکرر نیاز داشته باشند. پزشک به طور مرتب سطح قند خون مادر را بررسی می کند. ممکن است حتی پزشک توصیه کند در خانه با ابزاری به نام گلوکومتر  قند خون خود را کنترل کنید.

دیابت بارداری چقدر شایع است؟

بین 2 تا 10 درصد از افراد باردار به دیابت بارداری مبتلا می شوند.

آیا با دیابت می توان بارداری سالمی داشت؟

بله، اگر دیابت بارداری دارید، همچنان می توانید یک بارداری سالم و یک نوزاد سالم داشته باشید. دیابت بارداری یک بیماری قابل کنترل است. با پزشک خود در ارتباط باشید و سعی کنید به همه توصیه ها عمل کنید تا بارداری سالمی را تجربه کنید.

چگونه قند خونم رادر منزل پایش کنم؟

به وسیله دستگاهی به نام گلوکومتر می توان به راحتی و هر روز میزان قند خون را در خانه سنجید. برای برخی از مادران ممکن است این کار توصیه شود.

آیا دیابت بارداری باعث تحرک بیشتر جنین می شود؟

برخی مطالعات نشان می دهد دیابت بارداری تاثیر کمی بر حرکت جنین دارد. اما ممکن است این حرکات جنین در اثر احساس عوارض جانبی غذاهای پر قند باشد. برخی تغییر حرکت جنین پس از کنترل دیابت را گزارش کرده اند و برخی دیگر اصلا متوجه تغییرات نمی شوند.

نویسنده: نگار رفیعی
منبع: mayoclinic