آنچه در مورد عدم تحمل فروکتوز باید بدانید

فروکتوز قندی است که در میوه ها، سبزیجات و عسل وجود دارد. هنگامی که فردی نمی تواند فروکتوز را هضم یا جذب کند، ممکن است دچار عدم تحمل فروکتوز شود. علائم عمدتا شامل نفخ، درد شکمی و اسهال می باشد. افراد مبتلا به نوع شدیدتر عدم تحمل فروکتوز به نام عدم تحمل فروکتوز ارثی، در دوران نوزادی دچار این علائم می شوند. در صورتی که این عارضه در نوزادان درمان نشود، ممکن است منجر به بروز مشکلات تهدید کننده زندگی مانند نارسایی کبد و کلیه شود.

انواع عدم تحمل فروکتوز

سوء جذب فروکتوز

سوء جذب فروکتوز نوعی حساسیت غذایی است و مانند سایر حساسیت های غذایی، ترکیبی از ژنتیک، عوامل  مرتبط با سبک زندگی، مصرف فروکتوز و وضعیت سلامت فرد ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشد. افراد مبتلا به این بیماری نمی توانند فروکتوز را به درستی جذب یا هضم کنند، در نتیجه این قند وارد روده بزرگ شده و باعث ایجاد گاز و هضم دردناک می شود. برخی از افراد مبتلا به سوء جذب فروکتوز نسبت به گروهی از مواد غذایی که شامل الیگوساکاریدها، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی ال های  قابل تخمیر هستند، حساسیت دارند.

فروکتوزوری ضروری

فروکتوزوری ضروری، یک اختلال ژنتیکی مغلوب است که ممکن است فرد بدون اینکه بداند به آن مبتلا باشد. افراد مبتلا به فروکتوزوری ضروری فاقد نوعی آنزیم کبدی به نام فروکتوکیناز هستند که کار آن تجزیه فروکتوز است. افراد مبتلا به این بیماری معمولا بدون علامت هستند و نیازی به درمان ندارند.

عدم تحمل فروکتوز ارثی

عدم تحمل فروکتوز ارثی یک بیماری جدی است. اما خوشبختانه، قابل کنترل و درمان است. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که فرد نتواند فروکتوز و پیش سازهای فروکتوز مانند شکر قهوه ای را هضم کند. افراد مبتلا به عدم تحمل فروکتوز ارثی فاقد فعالیت کافی آنزیمی به نام فروکتوز-1-فسفات آلدولاز هستند که به هضم فروکتوز کمک می کند. فروکتوز هضم نشده در کبد و کلیه ها تجمع می یابد و ممکن است منجر به عوارض جدی مانند نارسایی کبد و کلیه شود.

علائم عدم تحمل فروکتوز

علائمی که فرد تجربه می کند می تواند بسته به نوع عدم تحمل فروکتوز متفاوت باشد. سوء جذب فروکتوز ممکن است باعث ایجاد گاز، نفخ، اسهال و حالت تهوع شود. علائم بیماری عدم تحمل ارثی فروکتوز که از بدو تولد وجود دارد، با آغاز خوردن غذاهای جامد ظاهر می شود. در صورتی که این بیماری درمان نشود و یا سبک زندگی فرد تغییر نکند، می تواند تهدید کننده زندگی باشد. علائم شامل بیزاری شدید از شیرینی جات، تاخیر در رشد، استفراغ، زردی، اختلال در رشد فیزیکی و نارسایی کبد یا کلیه است.

درمان و مدیریت

افراد مبتلا به سوء جذب فروکتوز باید یک گزارش غذایی داشته باشند و از رژیم غذایی کم فروکتوز پیروی کنند. کاهش مصرف فروکتوز معمولا در مدت حدود 2 تا 6 هفته علائم را کاهش می دهد. پس از کاهش علائم، فرد می تواند به تدریج غذاهای مختلف را امتحان کند تا میزانی از فروکتوز که می تواند تحمل کند، مشخص شود. به طور معمول، کسانی که دچار سوء جذب فروکتوز هستند می توانند 10 تا 15 گرم فروکتوز در روز را تحمل کنند.
عدم تحمل فروکتوز ارثی قابل درمان نیست و تنها می توان با خودداری از مصرف فروکتوز آن را کنترل کرد. از آنجایی که یک رژیم غذایی بدون فروکتوز مستلزم پرهیز از همه میوه ها و غذاهای متعدد دیگر است، لازم است این بیماران برای داشتن یک رژیم متنوع و مغذی با متخصص تغذیه مشورت کنند.

مواد غذایی که باید از آنها اجتناب کرد

افراد مبتلا به سوء جذب فروکتوز می توانند با محدود کردن مصرف منابع غذایی حاوی فروکتوز علائم را کنترل کنند. این در حالیست که افراد مبتلا به عدم تحمل فروکتوز ارثی باید فروکتوز را به طور کامل از رژیم غذایی خود حذف کنند. برای انجام این کار لازم است از مصرف موارد زیر پرهیز شود:
- هر نوع ماده غذایی و نوشیدنی حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا شامل مواد غذایی فرآوری شده نظیر نوشابه و محصولات آماده طبخ
- سوربیتول که در بسیاری از آب نبات ها و آدامس ها وجود دارد
- میوه ها 
- میان وعده های شیرین شده با انواع میوه 

تشخیص عدم تحمل فروکتوز

اگر فرد هنگام مصرف مواد غذایی حاوی فروکتوز علائمی را تجربه کند ممکن است مشکوک به سوء جذب فروکتوز باشد. برخی از پزشکان برای تشخیص این بیماری از آزمون تنفسی هیدروژن استفاده می کنند. سطح بالای هیدروژن موجود در بازدم می تواند نشان دهنده مشکل در هضم فروکتوز باشد. همچنین به منظور تشخیص بیماری عدم تحمل فروکتوز ارثی در نوزادان از دو آزمون بیوپسی کبد و تزریق وریدی فروکتوز می توان بهره گرفت. اگرچه به دلیل خطر این دو آزمون، اغلب آزمایش DNA برای تشخیص بیماری عدم تحمل فروکتوز ارثی پیشنهاد می شود.

عدم تحمل گلوتن: از عدم تحمل گلوتن چه می دانید؟

علل و عوامل خطر

سوء جذب فروکتوز ممکن است ناشی از التهاب یا آسیب به روده کوچک باشد که مانع از جذب کامل فروکتوز می شود، بنابراین فروکتوز در دستگاه گوارش باقی می ماند. عوامل خطر برای سوء جذب فروکتوز شامل موارد زیر است:
- بیماری سلیاک: اگرچه این بیماری خودایمنی عمدتا شامل سوءجذب گلوتن است، اما یک مطالعه نشان داد که از میان 30 نفر مبتلا به سلیاک، 7 نفر دچار سوء جذب فروکتوز نیز بودند.
- بیماری التهابی روده (IBD): بیماری کرون و کولیت اولسراتیو ممکن است باعث التهاب روده کوچک و متعاقبا منجر به سوء جذب فروکتوز و سایر مواد مغذی مهم شود.
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS): در یک مطالعه بر روی افراد مبتلا به این اختلال مزمن گوارشی یا درد شکمی، محققان دریافتند از 10 شرکت کننده مبتلا به IBS، 9 نفر دچار سوء جذب فروکتوز بودند.
- گاستروانتریت حاد: این بیماری عفونی که به عنوان آنفولانزای معده شناخته می شود، ممکن است باعث التهاب و سوء جذب فروکتوز و سایر مواد مغذی شود.
- رژیم غذایی با فروکتوز بالا: مصرف مقادیر زیاد از محصولات با فروکتوز بالا، بر توانایی روده کوچک برای جذب فروکتوز غلبه می کند و تولید باکتری های مفید روده را کاهش می دهد.
- استرس: استرس می تواند بر دستگاه گوارش تاثیر بگذارد. در حدود 40 درصد بیماران مبتلا به IBS از اختلالات اضطرابی و افسردگی رنج می برند.
- آنتی بیوتیک ها: یک مطالعه نشان داد که برخی از آنتی بیوتیک ها، میکروارگانیسم های روده را تغییر و خطر ابتلا به IBD را افزایش می دهند.

کلام آخر
بسیاری از افراد به عدم تحمل فروکتوز مبتلا هستند. اشکال خفیف‌ تر این بیماری ممکن است باعث ناراحتی بیماران شود و بر کیفیت زندگی افراد تاثیر بگذارد، با این حال تغییر سبک زندگی می تواند به کاهش علائم کمک کند. عدم تحمل فروکتوز ارثی بدون درمان ممکن است تهدید کننده حیات باشد. اگر والدین مشکوک هستند که کودکشان نمی تواند فروکتوز را هضم کند، باید بدون تاخیر با پزشک تماس بگیرند.

گردآورنده: نگار رفیعی
منبع: medicalnewstoday