زخم پای دیابتی چیست؟

زخم پای دیابتی یکی از عوارض شایع دیابت است که با روش هایی مانند رژیم غذایی، ورزش و درمان با انسولین قابل کنترل نیست. زخم ها در نتیجه شکستن بافت پوست و نمایان شدن لایه های زیرین ایجاد می شوند. این زخم ها در زیر انگشتان شست پا شایع هستند و می توانند پاها را تا استخوان ها تحت تاثیر قرار دهند. همه افراد مبتلا به دیابت ممکن است دچار زخم پا شوند، اما مراقبت خوب از پا می تواند به پیشگیری از آن کمک کند.

علائم و تشخیص زخم پای دیابتی 

یکی از اولین نشانه های زخم پا، ترشح از پا است که ممکن است باعث لکه در جوراب یا نشت در کفش شود. تورم غیرمعمول، تحریک، قرمزی و بوی یک یا هر دو پا نیز از علائم اولیه شایع هستند. مشهودترین علامت زخم پا، بافت سیاه اطراف زخم است که به دلیل عدم وجود جریان خون سالم در ناحیه اطراف زخم ایجاد می شود. قانقاریا جزئی یا کامل، می تواند در اطراف زخم ظاهر شود. در این حالت، ترشحات بدبو، درد و بی حسی ممکن است رخ دهد. اگر هرگونه تغییر رنگ پوست یا احساس درد در اطراف ناحیه داشتید، با پزشک صحبت کنید.

زخم پای دیابتی چگونه درمان می‌شود؟

هدف اولیه در درمان زخم پا، دستیابی به بهبودی در اسرع وقت است. هرچه زخم سریعتر بهبود یابد، احتمال عفونت کمتر است. چندین عامل کلیدی در درمان مناسب زخم پای دیابتی وجود دارد.

پیشگیری از عفونت

با کنترل سطح گلوکز خون، تمیز نگه داشتن زخم، پانسمان یا باندپیچی زخم می توان از عفونت پیشگیری کرد. همچنین توصیه می شود پابرهنه راه نروید و همواره کفش داشته باشید. 

برداشتن فشار از ناحیه

برای بهبودی زخم‌ها، باید فشار برداشته شود. ممکن است از بیماران خواسته شود که از کفش مخصوص، قالب‌های تخصصی یا از ویلچر یا عصا استفاده کنند. این دستگاه ها فشار و تحریک ناحیه زخم را کاهش داده و به تسریع روند بهبودی کمک می کنند.

استفاده از دارو و پانسمان

مدیریت مناسب زخم شامل استفاده از پانسمان و داروهای موضعی است. این محصولات از نرمال سالین تا محصولات پیشرفته مانند فاکتورهای رشد، پانسمان زخم و جایگزین‌های پوستی را شامل می‌شود که در بهبود زخم پا موثر هستند. برای بهبود زخم باید گردش خون کافی در ناحیه زخم وجود داشته باشد.

مدیریت گلوکز خون

کنترل دقیق قند خون در درمان زخم پای دیابتی از اهمیت بالایی برخوردار است. همکاری نزدیک با پزشک یا متخصص غدد برای انجام این کار، خطر عوارض را کاهش می دهد.

انواع زخم‌های دیابتی

پزشک احتمالا با استفاده از سیستم طبقه بندی زخم واگنر، شدت زخم را در مقیاس 0 تا 5 تشخیص می دهد:
0:  بدون ضایعات باز. ممکن است ضایعه بهبود یافته باشد.
1: زخم سطحی بدون نفوذ به لایه های عمیق تر
2: زخم عمیق تر، رسیدن به تاندون، استخوان یا مفصل
3: بافت های عمیق تر درگیر، با آبسه، استئومیلیت یا تاندونیت
4: قانقاریا در قسمتی از جلوی پا یا پاشنه پا
5: درگیری گسترده گانگرونی کل پا

دلایل ابتلا به زخم پای دیابتی

زخم ها به دلیل ترکیبی از عوامل مانند عدم احساس در پا، گردش خون ضعیف، بدشکلی پا، تحریک و تروما و طول مدت دیابت ایجاد می شوند. بیمارانی که سال‌ها دیابت دارند، ممکن است به نوروپاتی، کاهش یا عدم توانایی کامل در احساس درد در پاها به دلیل آسیب عصبی ناشی از افزایش سطح گلوکز خون در طول زمان، مبتلا شوند. آسیب عصبی اغلب می تواند بدون درد رخ دهد و حتی ممکن است فرد از مشکل آگاه نباشد. بیماری عروقی می تواند زخم پا را پیچیده، توانایی بدن برای بهبودی را کاهش و خطر عفونت را افزایش دهد. افزایش گلوکز خون نیز می تواند توانایی بدن برای مقابله با عفونت احتمالی را کاهش دهد و همچنین روند بهبودی را به تاخیر بیندازد.

عفونت زخم پای دیابتی

عفونت یکی از عوارض جدی زخم پا است و نیاز به درمان فوری دارد. زخم ممکن است به آزمایشگاه فرستاده شود تا مشخص شود کدام آنتی بیوتیک به شما کمک می کند. اگر پزشک مشکوک به عفونت جدی باشد، ممکن است برای بررسی علائم عفونت استخوان، عکسبرداری تجویز کند. برای پیشگیری از عفونت زخم پا می توان از ضدعفونی کردن پوست اطراف زخم، خشک نگه داشتن زخم با تعویض مکرر پانسمان، درمان های آنزیمی و پانسمان های حاوی آلژینات کلسیم برای مهار رشد باکتری ها استفاده کرد. 

مدت زمان درمان زخم پای دیابتی

زمان بهبودی به عوامل مختلفی مانند اندازه و محل زخم، فشار روی زخم ناشی از راه رفتن یا ایستادن، تورم، گردش خون، سطح گلوکز خون، مراقبت از زخم و آنچه روی زخم اعمال می شود بستگی دارد. بهبودی ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد.

با مکمل های مناسب درمان دیابت آشنا شوید: قرص دیابتس نوتری پک ویواتیون

داروهای مورد استفاده برای زخم پای دیابتی

اگر عفونت حتی پس از درمان های پیشگیرانه پیشرفت کند، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک، ضدپلاکت یا داروهای ضدانعقاد را برای درمان زخم تجویز کند. بسیاری از این آنتی‌بیوتیک‌ها به استافیلوکوکوس اورئوس، باکتری‌هایی که باعث عفونت استاف یا استرپتوکوک بتاهمولیتیک می‌شوند، حمله می‌کنند.

روش‌های جراحی زخم پای دیابتی

پزشک ممکن است توصیه کند که برای زخم خود به دنبال کمک جراحی باشید. جراح می تواند با تراشیدن استخوان یا از بین بردن ناهنجاری های پا مانند بونیون یا انگشت چکشی به کاهش فشار اطراف زخم کمک کند.

پیشگیری از زخم پای دیابتی

بهترین راه برای درمان زخم پای دیابتی جلوگیری از ایجاد آن است. دستورالعمل ها شامل مراجعه منظم به متخصص پا است تا ببینید در معرض خطر ابتلا به زخم پا هستید یا خیر. اگر نوروپاتی دیابتی داشته باشید، گردش خون ضعیف باشد، دچار بدشکلی پا باشید، کفش های نامناسب بپوشید و قند خون شما کنترل نشده باشد، در معرض خطر بالایی برای زخم هستید. کاهش عوامل خطر اضافی مانند سیگار کشیدن، نوشیدن الکل، کلسترول بالا و قند خون بالا در پیشگیری و درمان زخم پای دیابتی مهم هستند. پوشیدن کفش و جوراب مناسب به کاهش خطرات کمک می کند.

مراقبت از پای دیابتی

یادگیری نحوه چک کردن پاها برای تشخیص هر چه زودتر یک مشکل بالقوه بسیار مهم است. پاهای خود را هر روز به خصوص بین انگشتان پا و کف پا از نظر بریدگی، کبودی، ترک، تاول، قرمزی، زخم و هرگونه نشانه غیرطبیعی بررسی کنید. هربار که به پزشک مراجعه می‌کنید، کفش‌ها و جوراب‌های خود را درآورید تا پاهایتان معاینه شوند. هر مشکلی باید به متخصص گزارش شود، مهم نیست که چقدر به نظر شما "ساده" باشد.

بهبود و درمان زخم دیابتی

برای جلوگیری از درد ناشی از زخم، باید تخلیه بار صورت گیرد. فشار ناشی از راه رفتن می تواند عفونت را بدتر کرده و زخم را گسترش دهد. پزشک ممکن است استفاده از کفش های خاصی را توصیه کند تا به این روند کمک کند. پزشکان می‌توانند زخم‌های پا را با دبریدمان، برداشتن پوست مرده یا اجسام خارجی که ممکن است باعث ایجاد زخم شده‌اند، از بین ببرند.

عوارض زخم دیابتی

نوروپاتی دیابتی و بیماری‌های عروق محیطی شرایطی جدی هستند که باید از آن‌ها مراقبت شود و هر دو باعث عوارضی می‌شوند که می‌تواند اثرات منفی جدی داشته باشد. این عوارض شامل ایجاد زخم در پاها، عفونت‌ها از جمله عفونت پوست، عفونت استخوان و آبسه ها، گانگرن(عفونت موجب از بین رفتن و مرگ بافت‌ها می‌شود)، تغییر شکل پاها و پای شارکوت است.

نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت

از دست دادن حس در برخی اندام‌ها مانند پا، مشکلات تعادل و هماهنگی بین عضلات، درد‌های مزمن، اختلال در عملکرد قلب و فشارخون از عوارض اصلی نوروپاتی دیابتی است.

عوامل خطر برای زخم پای دیابتی

همه افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر ابتلا به زخم پا هستند که می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از عوامل مانند کفش های نامناسب یا بی کیفیت، عدم رعایت بهداشت، کوتاه کردن نامناسب ناخن های پا، مصرف الکل، بیماری چشم ناشی از دیابت، بیماری قلبی، بیماری کلیوی، چاقی و مصرف دخانیات می توانند خطر ابتلا به زخم پا را افزایش دهند. زخم پای دیابتی در مردان مسن شایع تر است.

جلوگیری از مشکلات پا

طبق مطالعات بیش از نیمی از زخم های پای دیابتی عفونی می شوند. تقریبا 20 درصد از عفونت های متوسط تا شدید پا در افراد مبتلا به دیابت منجر به قطع عضو می شود. بنابراین مراقبت های پیشگیرانه بسیار مهم است. برای پیشگیری این اقدامات را انجام دهید: قندخون خود را مدیریت کنید، هر روز پاهای خود را بشویید، ناخن های پا را به اندازه کافی کوتاه کنید، اما نه خیلی کوتاه، پاها را خشک و مرطوب نگه دارد، جوراب خود را مرتب تعویض کنید و برای برداشتن میخچه و پینه پا به متخصص مراجعه کنید.

چه کسانی ممکن است به زخم پای دیابتی مبتلا شوند؟

هرکسی که دیابت دارد ممکن است به زخم پا مبتلا شود. افرادی که از انسولین استفاده می کنند، مانند بیماران مبتلا به بیماری کلیوی، چشمی و قلبی مرتبط با دیابت، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زخم پا هستند. اضافه وزن و مصرف الکل و تنباکو نیز در ایجاد زخم پا نقش دارد.

کلام آخر
زخم پای دیابتی می تواند بسیاری از بیماران را تحت تاثیر قرار دهد و بهتر است از این زخم ها با راهکارهایی پیشگیری شود. اگر علائم گفته شده را مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید.

گردآورنده: نگار رفیعی (کارشناس ارشد تغذیه)
منبع: healthline