نوتروپیک ( مکمل مغز ) چیست؟

نوتروپیک ها یا مکمل مغز محصولاتی از جمله مکمل های غذایی هستند که برای تقویت عملکرد شناختی مغز استفاده می شوند. به آنها مکمل های مغز نیز می گویند زیرا می توانند به تمرکز، توجه و بهره وری کمک کنند. اصطلاح "نوتروپیک" طیف گسترده ای از محصولات شامل داروهای تقویت کننده مغز، گیاهان دارویی، اسیدهای آمینه و سایر مکمل ها را پوشش می دهد. نوتروپیک ها را "داروهای هوشمند"، "تقویت کننده های مغز" یا "تقویت کننده حافظه" نیز می نامند.

عملکرد نوتروپیک ها (مکمل مغز) چگونه است؟

توصیف دقیق مکانیسم عملکرد این مکمل ها آسان نیست زیرا هرکدام از این مکمل ها خاص هستند و مکانیسم مختص خود را دارند. وجه مشترک اکثر آن ها این است که می توانند سطوح انتقال دهنده های عصبی، آنزیم ها یا هورمون های خاصی را در مغز تغییر دهند. نوتروپیک ها بر سطوح استیل کولین، آدرنالین، دوپامین، سروتونین و گابا تاثیر می گذارند که بر انرژی، تمرکز، انگیزه و موارد دیگر موثر می باشند. برخی دیگر ممکن است بر کانال های یونی، فاکتورهای رشد عصبی، بازجذب انتقال دهنده های عصبی، آنتی اکسیدان ها و آمیلوئیدها تاثیر داشته باشند. برخی می توانند هوشیاری را به دلیل داشتن اثرات محرک افزایش دهند، در حالی که برخی از آنها جریان خون را تقویت کرده و به محافظت از مغز در برابر استرس اکسیداتیو کمک می کنند.

نوتروپیک ها چه فوایدی دارند؟

برخی از رایج ترین مزایای نوتروپیک ها یا مکمل مغز شامل بهبود یادگیری،تقویت ارتباط بین دو نیمکره مغز، بهبود پردازش اجرایی (کارهایی مثل برنامه ریزی، سازماندهی، تمرکز و به خاطر سپردن وقایع) بهبود خلق و خو، انرژی، شفافیت ذهنی، انگیزه و خلاقیت، کمک به درمانADHD ، تقویت سیستم دفاعی بدن و مغز در برابر محیط های پراسترس ، محافظت از مغز در برابر آسیب و تخریب ناشی از سن، بهبود حافظه بلند مدت و کوتاه مدت، افزایش سیالیت غشای سلولی و بهبود جریان خون مغزی است.

بهترین نوتروپیک ها

چند نمونه از نوتروپیک ها یا مکمل مغز محبوب شامل ویتامین های گروه B (ویتامین B1، B2، B6، B12  و...)، ویتامین های A، C، D و E، جینسنگ، جینکوبیلوبا، قارچ های دارویی مانند چاگا، ریشی، کافئین مانند قهوه یا چای سبز، روغن ماهی،شامل اسیدهای چرب امگا3 مثل DHA، کراتین، عصاره پنجه گربه، عصاره برگ کنگر فرنگی، ریشه رودیولا، استیل ال کارنیتین، گون، تائورین، ال تیانین، ال تیروزین، فنیل آلانین، تئوبرومین و کولین هستند. نمونه ‌هایی از مواد مغذی نوتروپیک شامل ماهی ها مانند سالمون، کاکائو، آووکادو، چغندر، بلوبری، آب قلم، آبگوشت استخوان، کلم بروکلی، زرده تخم مرغ، گوشت های اندام مانند جگر، روغن زیتون، سبزیجات، زردچوبه و چای سبز و قهوه ارگانیک هستند.

قارچ دارویی

قارچ دارویی گونه هایی مانند ریشی، کوردیسپس، یال شیر، دم بوقلمون و چاگا هستند. این قارچ ها از طریق مقابله با اختلالات شناختی در سالمندان، خواص آنتی اکسیدانی، کمک به تنظیم سطح کورتیزول، جلوگیری از خستگی و عملکرد ضعیف سیستم ایمنی، خواص ضد تومور و تقویت کننده سیستم ایمنی به عملکرد شناختی افراد کمک می کنند.

گیاهان آداپتوژن

آداپتوژن ها شامل گیاهان و قارچ هایی مانند جینسنگ، ریحان، آشواگاندا، ریشه گون، ریشه شیرین بیان و رودیولا هستند. ریحان یکی از آداپتوژن‌ هایی است که ممکن است در بهبود پاسخ استرس، کاهش سطح کورتیزول خون و ایجاد تغییرات مثبت در سیستم انتقال دهنده عصبی مغز موثر باشد. رودیولا و گون می توانند به کسانی که از خستگی ناشی از استرس رنج می برند کمک کنند و ممکن است عملکرد ذهنی را از طریق افزایش توانایی تمرکز و کاهش پاسخ کورتیزول تقویت کنند. ریشه شیرین بیان دارای اثرات آنتی اکسیدانی است و می تواند به افزایش انرژی و استقامت و تقویت سیستم ایمنی کمک کند. آشواگاندا بر محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال اثر دارد و استرس را کاهش می دهد. آشواگاندا ممکن است از زخم معده ناشی از استرس، افت توانایی شناختی و حافظه، بیماری های عصبی، التهاب و اختلال در تنظیم غدد فوق کلیوی ناشی از سطوح بالای کورتیزول جلوگیری کند.

روغن ماهی و امگا3

اسیدهای چرب امگا3، مانند DHA وEPA، اجزأ ضروری برای عملکرد مغز سالم هستند و می توانند از آسیب به سلول های مغز محافظت کنند. همچنین این اسیدهای چرب احتمالاً برای تقویت حافظه و تمرکز و کاهش التهاب مفید هستند. امگا3 را می توان از طریق ماهی هایی مانند سالمون یا ساردین، آجیل و حبوبات مثل گردو، دانه های چیا و بذر کتان و نیز مکمل های امگا3 دریافت کرد.

جینسینگ

جینسینگ یک آداپتوژن است که برخی از جنبه های عملکرد حافظه را در بزرگسالان جوان سالم بهبود می بخشد. مطالعات نشان می دهد که جینسینگ دارای خواص ضد استرس قابل توجهی است و می تواند برای درمان اختلالات ناشی از استرس، از جمله اضطراب، عدم تمرکز و خستگی استفاده شود. در یک مطالعه مشاهده شد که این گیاه دارای اثرات آنتی اکسیدانی است و ممکن است منجر به محافظت از سیستم عصبی، بهبود خلق و خو، عملکرد ذهنی و سطح قند خون ناشتا شود.

جینکوبیلوبا

جینکو یکی از رایج ترین گیاهانی است که برای سلامت مغز مصرف می شود و یک مکمل مغز است. جینکوبیلوبا یک نوتروپیک موثر در زمینه عملکردهای ادراکی و حرکتی است. جینکوبیلوبا به دلیل اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، افزایش تولید پلاکت و بهبود گردش خون مورد مطالعه قرار گرفته است. جینکوبیلوبا می تواند باعث بهبود عملکرد شناختی، خلق و خو، انرژی، حافظه و کاهش علائم مربوط به چندین بیماری مزمن مانند ADHD و زوال عقل شود.

با یک مکمل مناسب مغز آشنا شوید: کپسول نرم ژلاتینی ممولیک ویواتیون

کافئین

کافئین با خستگی مبارزه می کند و می تواند تمرکز را افزایش و علائم غم و احساس اندوه را کاهش دهد. کافئین یک ماده شیمیایی است که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد. علاوه بر فواید، در مقادیر زیاد می تواند اثرات منفی نیز داشته باشد. به عنوان مثال، کافئین بر فشار خون، فعالیت مغز، تعادل هورمونی، سطح قند خون و خلق و خو تاثیر می گذارد. مصرف بیش از حد کافئین می تواند باعث شود که از نظر جسمی بیمار، و از نظر ذهنی عصبی و خارج از کنترل باشید.

خطرات و عوارض جانبی

بیشتر نوتروپیک ها بی خطر هستند اما عوارض جانبی احتمالی مانند علائم ترک، "مه مغزی" هنگام قطع نوتروپیک یا مکمل مغز بیش فعالی، اضطراب و مشکل خواب نیز ممکن است حین مصرف برخی نوتروپیک ها دیده شود. برخی از انواع خاص نوتروپیک ها نیز ممکن است طعم ناخوشایندی داشته باشند و در صورت مصرف بدون غذا باعث مشکلات معده شوند. به خاطر داشته باشید که بسیاری از مکمل ‌های مغزی برای ارائه مزایای شناختی به تدریج کار می‌کنند، بنابراین ممکن است برای ۸ تا ۱۲ هفته پیشرفت‌ زیادی نداشته باشید. اگر در مورد هرگونه تداخل بین مکمل ها و داروهایی که مصرف می کنید نگران هستید، با پزشک خود مشورت کنید.

کلام آخر
نوتروپیک ها یا مکمل مغز ترکیباتی هستند که برای تقویت عملکرد شناختی استفاده می شوند. مزایای نوتروپیک ها شامل افزایش یادگیری، افزایش جفت شدن دو نیمکره مغز، بهبود پردازش اجرایی، بهبود خلق و خو، انرژی، وضوح ذهنی، انگیزه و خلاقیت و محافظت از مغز در برابر استرس اکسیداتیو است. انواع پرفروش شامل گیاهان آداپتوژن، قارچ های دارویی، امگا3، جینکوبیلوبا و جینسینگ است. قبل از استفاده از نوتروپیک ها با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

گردآورنده: نگار رفیعی
منبع: draxe