وقتی که تعداد گلبول های قرمز خون و یا غلظت هموگلوبین در فردی کاهش پیدا میکند گفته می شود که آن فرد دچار آنمی ( کم خونی ) شده است. هموگلوبین پروتئینی است که در داخل گلبول های قرمز وجود دارد . حاوی آهن است و وظیفه آن انتقال اکسیژن است.آنمی مهمترین اختلال خونی است که در امریکا و کشورهای در حال توسعه شیوع زیادی دارد. تقریبا 100 نوع از این بیماری وجود دارد که می توان در سه دسته طبقه بندی کرد.
آنمی به دلیل از دست دادن خون زیاد
خونریزی مزمن که معمولا برای مدت های طولانی تشخیص داده نمی شود . افراد به تدریج خون از دست می دهند که به معنی از دست دادن سلول های قرمز خون و هموگلوبین است. خونریزی حاد نیز می تواند باعث کاهش تعداد سلول های قرمز خون می شود. از دست دادن خون می تواند در اثر زخم معده، هموروئید، التهاب معده، سرطان، بعضی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، زایمان، قاعدگی، جراحی، تروما و اهدای خون باشد.
آنمی یه دلیل از دست رفتن گلبول قرمز ( آنمی همولیتیک)
گلبول های قرمز معمولا 120-110 روز زنده هستند ، بعد از اینکه این سلول ها می شکنند به وسیله طحال پاکسازی می شوند. بعضی از بیماری باعث می شود که این سلول ها زودتر بمیرند. در نتیجه مغز استخوان مجبور است گلبول های قرمز بیشتری تولید کند. اگر مغز استخوان نتواند به اندازه نیاز گلبول قرمز تولید کند تعداد گلبول های قرمز کاهش می یابد و منجر به همولیز می شود. واکنش های ایمنی، عفونت، بعضی از داروها، توکسین ها و بعضی از دستگاه های پزشکی مثل دستگاه بای پس قلبی –ریوی یا همودیالیز می توانند موجب همولسیز شوند.
آنمی در اثر کاهش تولید گلبول های قرمز
در این نوع از بیماری بدن به تعداد کافی گلبول قرمز تولید نمی کند و یا گلبول های تولید شده به طور مناسب عمل نمی کنند. این افراد ممکن است دارای آنمی داسی شکل، کمبود آهن، کمبود ویتامین B12، مشکلات مغز استخوان، بعضی از بیماری ها و مالاریا باشند. مالاریا باعث آنمی در میلیون ها فرد در سرتاسر جهان شده است. پروتئینی که به وسیله سلول های ایمنی در اثر عفونت مالاریا تولید می شود ایجاد کم خونی می کند. افرادی که دارای بیماری مزمن کلیه هستند معمولا دارای میزان پایینی از اریتروپویتین هستند در نتیجه به این بیماری مبتلا می شوند.
علایم آنمی چیست؟
در افرادی که آنمی به تدریج ایجاد شده است ممکن است برای مدت های طولانی هیچ علایمی نداشته باشند ولی اگر آنمی سریع گسترش پیدا کرده باشد علایم زودتر بروز می کنند. علایم ممکن است بسته به نوع آنمی، برحسب علت زمینه ای و یا بیماری ای زمینه ای متفاوت باشند. خستگی و رخوت رایج ترین علامت آنمی است. رخوت یک حالت روانی است و خستگی یک حالت جسمی. رخوت، تنبلی، بی تفاوتی، احساس تنبلی، کسالت، نفس تنگی، عدم توانایی تمرکز، ضربان قلب نا منظم و شدید، حساس بودن به سرما، سردرد و رنگ پریدگی از دیگر علائم آنمی است. احساس صدای زنگ در گوش، حس چشایی، زبان خشن، اختلال در بلع، زبان بسیار صاف، ناخن های خشک و ورقه ورقه، زخم در گوشه های دهان، سندروم پاهای بی قرار، تورم در پاها و بازو، سوزش سر دل به صورت مزمن، استفراغ و تعریق زیاد از علائم کمتر شایع هستند.
روش تشخیص آنمی
معاینات بالینی، آزمایش خون و پرسیدن سوال از بیمار از جمله کارهایی است که یک پزشک برای تشخیص آنمی انجام می دهد. آزمایش خون تعداد گلبول های قرمز و میزان هموگلوبین بیماران را اندازه گیری می کند. اگر تعداد گلبول های قرمز و میزان هموگلوبین پایین باشد فرد دچار آنمی است. آزمایش خون حتی اگر گلبول ها دارای شکل، رنگ و یا اندازه غیر طبیعی باشد را نشان می دهد. در افراد مبتلا به آنمی در مقایسه با افراد سالم گلبول های قرمز کوچکتر و کم رنگ ترهستند . افرادی که دارای کمبود ویتامین هستند ممکن است گلبول های قرمز کوچکتر و یا بزرگتر داشته باشد. در بالغین میزان هماتوکریت بین 43-32 % و میزان هموگلوبین بین 15- 11 میلی گرم در دسی لیتر است. معاینات گوارشی: پزشک به منظور آگاهی از اینکه آیا در دستگاه گوارش خونریزی ای وجود دارد آزمایشات گوارشی را بایستی انجام دهد. اگر اختلالی در این آزمایشات دیده شود بایستی به متخصص ارجاع داده شود. معاینات مربوط به لگن خاصره : اگر پزشک مشکوک شود به اینکه خونریزی های شدید در دوران قاعدگی باعث ایجاد آنمی شده است بایستی معاینات مربوط به لگن را انجام دهد. اگر بیمار به مکمل یاری پاسخ نمی دهد و دارای دوره های شدید خونریزی است پزشک باید بیمار را به متخصص زنان ارجاع دهد.
آشنا شویم: کپسول فرکو ویواتیون
درمان آنمی
پزشک بایستی مکمل آهن را به منظور بازگشت آهن به بدن تجویز کند. مثلا فروس سولفات به صورت خوراکی و تا روزی 3 عدد تجویز می شود. عوارض جانبی آن اسهال ، یبوست ، ناراحتی معدی و سوزش سردل است که به ندرت دیده می شود. بیمارانی که فروس سولفات را نمی توانند تحمل کنند تجویز فروس گلوکونات عوارض جانبی کمتری دارد ولی مدت زمان بیشتری طول می کشد تا اثر کند. بیمارانی که رژیم غذایی نامناسب از نظر آهن دارند بهتر است به مصرف غذاهای غنی از آهن مثل سبزیجات حجیم سبز رنگ ، کنگر ،زرد آلو ، حبوبات ، عدس ، نخود، سویا، گوشت، مغزها، آلو بخارا و کشمش تشویق شوند. اگر مشکل زمینه ای علت آنمی باشد ابتدا آن مشکل بایستی درمان شود. اگر مصرف NSAID ها علت ایجاد آنمی باشد پزشک باید از داروهای جایگزین استفاده کند. پزشک بایستی از بیمار درخواست کند که چند هفته بعد برای چک کردن اثربخشی درمان مراجعه کند. اگردرمان اثر نکرده باشد پزشک بایستی تلاش کند بفهمد که کدام یک از عوارض جانبی دارو بیمار را مجبور به قطع مصرف آن کرده است.
عوارض آنمی چیست؟
زنان بارداری که دچار کم خونی شدید هستند در معرض ریسک بالایی برای داشتن عوارض هستند. زایمان معمولا همراه با خونریزی است. کم خون بودن و سپس از دست دادن خون می تواند منجر به عوارض شدید شود. اگر مادر کم خون باشد احتمال تولد نوزاد کم وزن و نارس بیشتر است و همچین نوزادان مادران کم خون در معرض ابتلا به کم خونی در دوران نوزادی هستند. خستگی ممکن است تاثیر قابل ملاحظه ای روی کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. اگر آنمی شدید باشد بیمار ممکن است احساس خستگی شدید کند تا جایی که نتواند کار کند و یا کارهای ضروری روزانه را انجام دهد. خستگی طولانی مدت ممکن است در نهایت منجر به افسردگی شود. محققان دریافتند که سالمندان مبتلا به آنمی ممکن است نسبت به سالمندان بدون آنمی ناتوان تر باشند و در تست های قدرتی و عملکردهای فیزیکی امتیاز کمتری کسب کنند. افرادی که دارای آنمی هستند نسبت به افراد سالم نسبت به ابتلا به بیماری و عفونت مستعدترند. در فرد آنمیک نیاز است قلب خون بیشتری را برای جبران کمبود اکسیژن و مواد مغذی پمپ کند که ممکن است در نهایت منجر به نارسایی احتقانی قلبی شود. محققان دریافتند که وجود آنمی در بیماران با نارسایی مزمن قلبی همراه با افزایش خطر مرگ همراه است. کمبود ویتامین B12 یکی از علت های آنمی می تواند منجر به آسیب نورونی شود. نورون ها برای عملکرد مطلوب نیاز به ذخایر کافی B12 دارند.
