ویتامین B12 چیست؟

ویتامین B12 (کوبالامین) برای بافت عصبی، عملکرد مغز و گلبول های قرمز حیاتی است. منبع این ویتامین حیوانی است. افرادی که در رژیم غذایی آنها B12 کم است می توانند از مکمل آن استفاده کنند. کمبود این ویتامین زمانی رخ می دهد که سطح این ویتامین برای پاسخگویی به نیازهای بدن کم باشد. B12 ویتامین محلول در آب است. بدن می تواند آن را تا 4 سال ذخیره کند و ب12 اضافه را از طریق ادرار دفع می کند. B12 بزرگترین و از نظر ساختاری پیچیده ترین ویتامین است.

خواص ویتامین B12 برای بدن

ویتامین B12 برای فرآیندهای مختلف بدن مانند عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی، عملکرد مناسب شناختی، تشکیل گلبول های قرمز، پیشگیری از کم خونی، کمک به ایجاد و تنظیم DNA، جلوگیری از ناهنجاری های مادرزادی، کمک به محافظت از چشم در برابر دژنراسیون ماکولا و تولید انرژی مهم است. این ویتامین برای خون ضروری است. وقتی بدن B12 کافی نداشته باشد، منجر به کاهش تولید طبیعی گلبول‌های قرمز خون می‌شود که در رساندن اکسیژن اختلال ایجاد می‌کند. 

منابع ویتامین ب 12 چیست؟

ویتامین B12 به طور طبیعی در بسیاری از محصولات حیوانی وجود دارد. این ویتامین معمولا در مواد غذایی گیاهی دیده نمی شود، منابع غذایی خوب ویتامین B12 شامل گوشت گاو، طیور، گوشت بره، ماهی، محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست، برخی از محصولات غذایی حاوی مخمر و تخم مرغ است. علاوه بر این، تولیدکنندگان، برخی انواع شیر گیاهی و غلات صبحانه را با B12 غنی می کنند. با اینکه ویتامین ب12 در انواع غذاها یافت می شود، برخی افراد در معرض افزایش خطر ابتلا به کمبود آن هستند. گروه‌های در معرض خطر شامل افراد مسن، گیاهخواران و افراد مبتلا به بیماری های خاص مانند بیماری سلیاک هستند.

کمبود ویتامین B12 چیست؟
کمبود B12 می تواند منجر به بروز برخی علائم شود که برخی از آنها می توانند جدی باشند. این می تواند منجر به آسیب غیرقابل برگشت و بالقوه شدید به ویژه در سیستم عصبی و مغز شود. با این حال، این آسیب ها غیر معمول می باشند. البته حتی پایین بودن سطح ویتامین B12 به میزان اندکی نسبت به سطح طبیعی این ویتامین می تواند علائم را تحریک کند. با این حال، این علائم غیراختصاصی هستند و برای تشخیص کمبود B12 کافی نیستند. 

علت کمبود ویتامین B12 چیست؟

چندین گروه از افراد در معرض خطر کمبود B12 هستند. گیاهخواران با حذف منابع غذایی حیوانی و خانم ها در بارداری و شیردهی ممکن است کمبود ب 12 را تجربه کنند. کم خونی پرنیشیوز یک بیماری خودایمنی است که خون را تحت تاثیر قرار می دهد. بیماران مبتلا به این اختلال فاکتور درونی یا intrinsic factor (پروتئینی در معده که به بدن اجازه می دهد ویتامین B12 را جذب کند) کافی ندارند. مشکلات روده کوچک، بیماری کرون، گاستریت، اختلال مزمن مصرف الکل، سلیاک و بیماری التهابی روده (IBD) ممکن است منجر به کمبود ب 12 شود، زیرا این شرایط جذب مواد مغذی را کاهش می دهد. افراد مبتلا به دیابت که تحت درمان با متفورمین هستند، باید سطح B12 خود را به طور منظم پایش کنند. چراکه متفورمین جذب ویتامین ب 12 را کاهش می دهد.

علائم کمبود ویتامین B12 چیست؟

علائم ممکن است شامل افسردگی، گیجی، مشکلات حافظه، خستگی، سردرد، تغییرات خلق و خو و اختلال در تمرکز باشد. علائم شدیدتر شامل تغییرات عصبی مانند بی حسی و گزگز در دست ها و پاها می باشد. برخی افراد ممکن است در حفظ تعادل مشکل داشته باشند. نوزادانی که فاقد این ویتامین هستند ممکن است حرکات غیرمعمول مانند لرزش صورت، مشکلات رفلکس، مشکلات تغذیه و مشکلات رشد نهایی در صورت عدم درمان داشته باشند. کمبود B12 با افزایش خطر ابتلا به اختلالات شناختی و افسردگی مرتبط است. 

کمخونی ناشی از کمبود ویتامین B12 چیست؟

کمخونی مگالوبلاستیک نوعی کم خونی است که در اثر کمبود B12 یا فولات ایجاد می شود. کمخونی مگالوبلاستیک با اختلال در سنتز DNA و تشکیل گلبول های قرمز غیر طبیعی و نابالغ مشخص می شود. کمبود ویتامین B12 نیز می تواند منجر به کم خونی شود. شایع ترین علائم کمخونی شامل خستگی، تنگی نفس و ضربان قلب نامنظم می باشد. افراد مبتلا به کمخونی ممکن است درد دهان یا زبان، کاهش وزن، رنگ پریدگی، اسهال و مشکلات قاعدگی را تجربه کنند.

مکمل‌های ویتامین B12

درمان کمبود B12 شامل مکمل های خوراکی ویتامین ب 12 یا تزریق آمپول ویتامین B12 است. برخی افراد در جذب این ویتامین از منابع غذایی مشکل دارند و ممکن است نیاز به مصرف مکمل داشته باشند. افراد مسن، افراد مبتلا به کم خونی پرنیشوز و کسانی که اختلالات روده ای دارند ممکن است مشکلاتی در جذب ویتامین B12 از غذا داشته باشند. افراد می توانند مکمل های B12 را به صورت خوراکی یا اسپری بینی مصرف کنند. اگر مکمل های خوراکی موثر نباشند، پزشک ممکن است تزریق ویتامین B12 را توصیه کند. گیاهخواران و افرادی که B12 کافی از رژیم غذایی خود دریافت نمی کنند، می توانند از مکمل این ویتامین استفاده کنند. این امر به ویژه در بارداری و شیردهی مهم است.

با مکمل های حاوی ب 12 آشنا شوید: کپسول ب کمپلکس هلث برست

آمپول ویتامین ب 12

پزشکان ممکن است تزریق ویتامین ب12 را برای برخی از افراد مبتلا به کم خونی خطرناک یا مشکلات سوء جذب B12 و کمبود شدید تجویز کنند. این تزریق ها شامل B12 به شکل سیانوکوبالامین یا هیدروکسوکوبالامین است. معمولا این تزریق ها یک روز در میان به مدت 2 هفته یا تا زمانی که علائم فرد بهبود یابد، انجام می شود.

نحوه مصرف و بهترین زمان مصرف ویتامین B12

بزرگسالان بالای 14 سال باید روزانه 2.4 میکروگرم، خانم های باردار 2.6 میکروگرم و خانم های شیرده 2.8 میکروگرم ویتامین ب12 مصرف کنند. مصرف بیش از حد ویتامین B12 عوارض مضری برای بدن ندارد. با این حال، افراد باید قبل از شروع هرگونه مکمل جدید با پزشک خود صحبت کنند. این ویتامین را می توان در هر زمانی از روز مصرف کرد. همچنین می توان از مکمل ب کمپلکس برای حل مشکل کمبود ب 12 استفاده کرد.

عوارض جانبی ویتامین B12

طبق نظر پزشکان، ویتامین B12 در مقادیر زیاد خطرناک نیست. تزریق هیدروکسوکوبالامین ممکن است عوارض جانبی مانند درد، تورم یا خارش در محل تزریق، حالت تهوع یا استفراغ، سردرد، سرگیجه و گرگرفتگی ایجاد کند. عوارض جانبی جدی نادر است. با این حال، اگر فردی پس از تزریق دچار تپش قلب یا علائم شوک آلرژیک شود، باید فورا به پزشک مراجعه کند.

کمبود ویتامین B12 چقدر شایع است؟

خوشبختانه با توجه به اینکه این ویتامین در طیف وسیعی از مواد غذایی وجود دارد امکان کمبود ب 12 کم است. البته به دلیل جذب کمتر در سالمندان، کمبود این ویتامین در این گروه سنی شایع است.

تداخلات دارویی قرصB12 

برخی از داروها مانند متفورمین، مهارکننده های پمپ پروتون و آگونیست های گیرنده H2 ممکن است جذب B12  از غذاها  را کاهش دهند.

آیا مکمل ویتامین B12 منع مصرف دارد؟

با توجه به اینکه این ویتامین محلول در آب است و میزان اضافی آن از طریق ادرار دفع می شود هیچ منع مصرفی برای مکمل این ویتامین وجود ندارد و افراد مختلف مخصوصا افراد در معرض خطر می توانند از آن استفاده کنند.

کلام آخر
ویتامین B12 یک ویتامین ضروری است که عمدتا در محصولات حیوانی یافت می شود. اکثر بزرگسالان به 2.4 میکروگرم ویتامین B12 در روز نیاز دارند. بدن برای عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی، تشکیل گلبول های قرمز و سایر فرآیندهای حیاتی به ویتامین B12 نیاز دارد. کمبود ویتامین B12 می تواند منجر به علائمی مانند سردرد، خستگی و مشکلات گوارشی، آسیب عصبی و مشکلات شناختی شود. اکثر افرادی که رژیم غذایی متعادلی دارند B12 کافی دریافت می کنند. برای دیگران، پزشکان ممکن است مکمل های خوراکی یا تزریقی توصیه کنند.

نویسنده: نگار رفیعی
منبع: medicalnewstoday