شناخت رژیم غذایی سنگ کلیه

رژیم غذایی سنگ کلیه یا تغذیه در سنگ کلیه از مواردی است که باید به آن توجه ویژه ای کرد چرا که هر ماده غذایی می تواند اثراتی روی این بیماری داشته باشد.

رژیم غذایی سنگ کلیه ، افزایش دریافت آب و مایعات

مهم ترین اقدام پیش گیرانه برای رژیم غذایی سنگ کلیه نوشیدن آب و مایعات کافی است. نوشیدن مایعات کافي با رقیق کردن ادرار از تشکیل سنگ ها ممانعت مي نماید(برای مثال شکر بیشتری در یک لیوان چای یا آب حل مي شود تا نصف لیوان). بیماران مي بایست آب کافي برای تولید حدود 2 لیتر ادرار در طي روز را بنوشند. به عنوان نمونه 240 تا 300 میلي لیتر مایع در هر ساعت در طي بیداری بنوشید و 240 تا 300 میلي لیتر را در طي شب (گاهي توصیه مي شود در طي شب نیز بیماران بیدار شده و قدری آب بنوشند).حداقل 50 درصد از کل مایعات دریافتي باید از آب باشد که در آب و هوای گرم تر و برای افراد با فعالیت بدني بالاتر، دریافت مایعات بیشتری مورد نیاز است.

کلسیم برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه!

هر چند که پزشکان یک رژیم غذایی سنگ کلیه با کنترل مقادیر کلسیم دریافتي را توصیه مي نمایند ولي راه کار اصلي آن است که دریافت کلسیم در حد متعادل حفظ شود(نه بیش از حد و نه کمتر) چرا که بدن به مقادیر مشخصي از کلسیم برای حفظ عملکردهای مهمي نیاز دارد. توصیه بر آن است که مردان کلسیم دریافتي شان را به 800 میلي گرم در روز محدود کنند و زنان در دوران قبل از یائسگي کلسیم دریافتي شان را به 1000 میلي گرم در روز و در دوران پس از یائسگي به 1200 میلي گرم در روز محدود نمایند. برخي مواقع سنگ های اگزالاتي و یا اگزالات کلسیمي به این علت تشکیل مي شوند که کلسیم کافي در دستگاه گوارش موجود نیست و در نتیجه اگزالات اضافي برای ترشح به کلیه ها مي رود و لذا برخي مواقع ممکن است پزشک کاهش دریافت اگزالات را به همراه افزایش دریافت کلسیم توصیه نماید. بیشترین منبع کلسیم رژیم غذایي از شیر و محصولات لبني(مثل ماست و پنیر) حاصل مي شود.
کلسیم موجود در محصولات لبنی معمولا به آساني جذب مي شوند. غذاهای دیگری مانند سبزیجات برگ سبز حاوی مقادیر مشخصي از کلسیم هستند ولي حاوی مواد دیگری نیز مي باشند که توانایي جذب کلسیم در بدن را کاهش مي دهند. لذا قابلیت جذب کلسیم از سبزیجات برگ سبز کمتر از محصولات لبنی است. برخی آنتی اسیدها و برخی از داروهای بدون نسخه نیز حاوی کلسیم هستند که ممکن است به شکل قابل جذب برای بدن باشند و یا نباشند. هر چند که معمولا بدن کلسیمی را به میزان بیش از مقدار مورد نیازش جذب نمي کند ولي برخي شرایط خاص مي توانند منجر به جذب مقادیر بیش از حد کلسیم و یا عبور مقادیر بیش از حد کلسیم از کلیه ها شوند. بیمارانی که تحت رژیم غذایی با کنترل کلسیم دریافتی هستند مي بایست قبل از مصرف هر نوع داروی بدون نسخه و یا مکمل ویتامینی با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

محدودیت اگزالات در بیماران مبتلا به سنگ اگزالاتی

کاهش اگزالات در رژیم غذایی سنگ کلیه نقش مهمی دارد. اگزالات عموما در غذاهای با منشا گیاهي یافت مي شود. در دستگاه گوارش کلسیم با اگزالات ترکیب مي شود واین امر توانایي جذب کلسیم را کاهش مي دهد. گاهي اوقات سنگ های اگزالاتی و یا اگزالات کلسیمی به این علت تشکیل مي شوند که کلسیم کافي در دستگاه گوارش موجود نیست و در نتیجه اگزالات اضافی برای ترشح به کلیه ها مي رود. در برخي موارد خاص از سنگ های اگزالات و اگزالات کلسیم، پزشک ممکن است کاهش دریافت اگزالات را به همراه افزایش دریافت کلسیم توصیه نماید. به طور کلي توصیه مي شود که این بیماران بیش از 60 میلي گرم اگزالات را در رژیم غذایی شان دریافت نکنند. بدین منظور غذاهایی که حاوی مقادیر بالا و یا متوسطي از اگزالات هستند را مي بایست کاهش داد و یا از رژیم غذایی حذف نمود.
هر چند که غذاهای بسیاری هستند که حاوی مقادیر زیادی اگزالات هستند. 8 غذا به عنوان مسئول اصلي افزایش سطوح اگزالات شناخته مي شوند که عبارت هستند از: ریواس، اسفناج، توت فرنگي، شکلات، سبوس گندم، آجیل، چغندر و چای.

محدودیت قند، سدیم و پروتئین حیوانی در سنگ های کلسیمی

مشاهده شده است که مصرف مقادیر بیش از حد از مواد مذکور سنگ های کلسیمی و یا اگزالات کلسیمی را توسعه مي دهند. برخي قند ها به طور طبیعي در غذاها موجود هستند و جای نگرانی از بابت این مواد طبیعی نیست ولي افرادی که سابقه ی سنگ های کلیوی را دارند مي بایست از مصرف غذاهای فرآوری شده که به آن ها قند اضافه افزوده مي شود اجتناب نمایند و همچنین از مصرف شکر اضافي در آماده سازی غذاها و یا سر میز غذا اجتناب کنند و همچنین از مصرف انواع شیریني جات و شربت ها و خوراکي هایی که در تهیه ی آن ها قند و شکر به کار رفته است، پرهیز کنند. به نظر مي رسد که کاهش سدیم در رژیم غذایی مقادیر کلسیم ترشحی در ادرار را کاهش مي دهد. بر همین اساس و به دنبال آن افرادی که سابقه ی ابتلا به سنگ های کلیوی حاوی کلسیم را دارند از محدودیت سدیم در رژیم غذایي شان (به میزان 2300 تا 3500 میلي گرم در روز) بهره مي برند. یک رژیم غذایی حاوی پروتئین زیاد حیوانی بر یک سری مواد معدنی در ادرار اثر مي گذارد و ممکن است در توسعه ی تشکیل سنگ های کلیوی موثر باشد. لذا افرادی که مستعد به ابتلا به سنگ های کلیوی هستند مي بایست از مصرف پروتئین بیش از نیاز بدن شان در طي روز اجتناب نمایند.

بیشتر بدانیم: رژیم غذایی در بیماری کلیوی

کنترل دریافت فیبر در سنگ های کلسیمی

فیبرها بخش غیر قابل هضم گیاهان مي باشند. دو نوع فیبر غذایي محلول و نامحلول وجود دارد. هر دوی آن ها عملکردهای مهمي را در بدن بر عهده دارند. ولي فیبر نامحلول (که در سبوس گندم و برنج و جو هم یافت مي شود) ممکن است به کاهش کلسیم ادراری کمک نماید. فیبرها در دستگاه گوارش با کلسیم ترکیب مي شوند لذا کلسیم به جای دفع از کلیه از طریق مدفوع دفع مي شود. فیبر نامحلول، حرکت مواد را در دستگاه گوارش سرعت مي بخشد و درنتیجه زمان کمتری برای جذب کلسیم در اختیار خواهد بود.

کنترل دریافت ویتامین ث در سنگ های اگزالاتی

مصرف ویتامین سی در رژیم غذایی سنگ کلیه باید کنترل شود. هنگامي که ویتامین C توسط بدن استفاده مي شود، اگزالات تولید مي گردد.بنابراین مصرف مکمل های ویتامین ث در جایي که پزشک توصیه بر کاهش اگزالات رژیم غذایی دارد ممکن است ایده ی خوبي نباشد و مي بایست در این مورد با پزشک معالج تان مشورت نمایید.

نویسنده: نازنین امتی ( کارشناس ارشد تغذیه )