تفسیر آزمایش خون

بسیاری از افراد به دنبال یافتن راهی برای تفسیر آزمایش خون هستند تا خود بتوانند نتیجه آزمایش را متوجه شوند. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم جزئیاتی از آزمایش خون را در اختیار شما بگذاریم. آزمایش خون به چندین بخش تقسیم می شود و هر بخش برای هدف خاصی سنجیده می شود. نتیجه آزمایش به صورت عددی نوشته می‌شود. اگر نتایج غیرطبیعی و خارج از بازه نرمال باشد، نتایج بالاتر از نرمال با H و پایین تر از حد نرمال با L نشان داده می شوند. اگر نتایج بسیار غیرعادی باشد، ممکن است یک ستاره و برخی نظرات در آزمایش دیده شود.

تفسیر آزمایش خون

هر آزمایشگاه محدوده مرجع خود را برای هر نوع آزمایش دارد. به طور معمول، این محدوده مرجع در گزارش آزمایشگاهی در کنار مقدار عددی نتیجه نوشته می شود تا بتوانید ببینید نتیجه در چه محدوده ای قرار می گیرد. البته به طور کلی تفسیر آزمایش خون به تنهایی توسط بیمار توصیه نمی شود و حتما باید نتایج آزمایشات خود را با پزشک خود در میان بگذارید.

1.شمارش کامل خون

یک شمارش خون کامل (CBC) سطح 10 جزء مختلف هر سلول اصلی خون را بررسی می کند. اجزای مهم این آزمایش شامل شمارش گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت است.
تعداد گلبول های سفید (WBC): بالا بودن تعداد گلبول های سفید می تواند نشان دهنده وجود عفونت باشد درحالیکه پایین بودن آن می تواند نشانه بیماری های مختلفی باشد.
تعداد گلبول های قرمز (RBC): با شمارش گلبول های قرمز می توان حجم این گلبول ها را در یک فرد تخمین زد و اگر نتایج بالا یا پایینتر از حد نرمال باشد، می تواند نشانه یک بیماری باشد.
آزمایش هماتوکریت (Hct): هماتوکریت نشان دهنده این است که چند درصد از خون از گلبول های قرمز تشکیل شده است. این نوع آزمایش برای تشخیص آنمی از سایر بیماری ها بسیار مفید است.
هموگلوبین (Hgb): هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول های قرمز موجود است که اکسیژن را از ریه به سمت بافت های بدن منتقل می کند. این تست در تفسیر آزمایش خون برای تشخیص آنمی مفید است.
تست(MCV): میانگین حجم گلبول های قرمز با این تست اندازه گیری می شود. نتایج خارج از حد نرمال می تواند نشانه آنمی فقر آهن، کمبود فولات، تالاسمی و یا سندروم خستگی مزمن باشد.
تست (MCH): میانگین مقدار هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز را نشان می دهد. بالا بودن سطح این تست نشانه آنمی و پایین بودن سطح آن نشانه سوءتغذیه است.
پراکندگی گلبول های قرمز(RDW): با استفاده از این تست می توان میزان پراکندگی در اندازه گلبول های قرمز را تعیین کرد. اگر نتیجه تست خارج از حد نرمال باشد، ممکن است فرد به آنمی، سوء تغذیه یا بیماری کبد مبتلا باشد.
تعداد پلاکت (Platelet): پلاکت ها سلول های کوچکی هستند که به لخته شدن یا انعقاد خون کمک می کنند. تعداد زیاد پلاکت نشانه آنمی، سرطان یا عفونت و تعداد کم آن می تواند به علت اختلال انعقادی باشد و باید از هرگونه جراحت پیشگیری کرد.
میانگین حجم پلاکت (MPV): با استفاده از این تست می توان حجم پلاکت را در خون آزمایش کرد. پایین بودن حجم پلاکت در تفسیر آزمایش خون می تواند موجب خونریزی شود اما بالا بودن آن، خطر حمله قلبی یا سکته را افزایش می دهد.

با مکمل های مناسب کمخونی آشنا شوید: قرص فرکو پلاس ویواتیون

2. پنل متابولیک پایه

پنل پایه متابولیک (BMP) سطح 8 ترکیب کلسیم، گلوکز، سدیم، پتاسیم، بی کربنات، کلرید، نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین را در خون بررسی می کند.
نیتروژن اوره خون (BUN): با استفاده از این تست می توان حجم نیتروژن را در خون اندازه گیری کرد. نیتروژن از طریق کلیه از بدن دفع می شود. در نتیجه بالابودن سطح آن نشانه نارسایی کلیه یا بیماری های کلیوی و پایین بودن آن علامت سوءتغذیه یا نارسایی شدید کبد است.
کلسیم (calcium): سطح کلسیم در خون را اندازه گیری می کند.
کلراید (Chloride): به کمک این تست می توان سطح یون کلر را در بدن اندازه گیری کرد. بالا بودن سطح آن نشانه بی آبی و بیماری های کلیوی و بدکاری غده آدرنال است.
کرایتینین (creatinine): کرایتینین یک مولکول شیمیایی است که از متابولیسم کراتین در بدن به خصوص در عضلات تولید می شود و از طریق کلیه دفع می شود. بنابراین بالا بودن سطح آن نشانه مشکلی در کلیه است.
قندخون ناشتا (FBS): میزان قندخون تحت تاثیر مصرف موادغذایی یا نوشیدنی هاست. تست قندخون ناشتا بعد از حداقل 6 ساعت ناشتا انجام می شود که نتیجه غیرعادی آن نشانه دیابت است.
فسفر (Phosphorus): بالا بودن سطح فسفر نشانه مشکلات کلیوی و غده پاراتیروئید، سوءتغذیه، مصرف الکل و.. است.
پتاسیم (potassium): پتاسیم، ارتباط بین عصب و عضلات را تنظیم کرده، عملکرد قلب را تنظیم می کند و کارکرد عضلات را حفظ می کند.
سدیم (sodium): سدیم، عنصری است که به عملکرد صحیح اعصاب و انقباض عضلات و تعادل میزان آب در بدن کمک می کند. نتیجه غیرعادی آن می تواند نشانه کم آبی بدن، اختلال در عملکرد غده آدرنال، کورتیکواستروئید، بیماری های کبد یا کلیه باشد.

3.  پنل جامع متابولیک

پنل جامع متابولیک (CMP) شامل تمام اندازه گیری های یک BMP و همچنین پروتئین ها و مواد اضافی مرتبط با عملکرد کبد است.
آلانین آمینوترانسفراز(ALT): آنزیمی است که از سلول های تخریب شده کبد آزاد می شود که افزایش سطح آن نشانه نارسایی کبد است.
آلبومین (Albumin): آلبومین پروتئینی است که بواسطه کبد تولید می شود و حجم آن در کبد با این تست اندازه گیری می شود. درصورتی که نتیجه این تست غیرعادی باشد، نشان دهنده مشکلات کلیوی و کبدی است.
پروتئین (total protein): دو پروتئین آلبومین و گلوبولین را آزمایش می کند. پایین بودن سطح پروتئین نشانه بیماری های کبدی و کلیوی و سوءتغذیه است درحالیکه بالا بودن آن نشانه التهاب، عفونت یا بیماری مغز استخوان است.
آلکالین فسفاتاز (ALP): آنزیمی است که در سلول های استخوان و کبد تولید می شود. نتایج غیرعادی آن نشان دهنده نارسایی کبد و مشکلات استخوانی مثل تومور یا تخریب استخوان است.
آسپارتات آمینوتراسنفراز(AST): آنزیمی است که در گلبول های قرمز و بافت ماهیچه و نیز در قلب، پانکراس، کبد و کلیه یافت می شود. با استفاده از این تست می توان سطح این آنزیم را در بدن اندازه گیری کرد. نتیجه غیرعادی می تواند نشانه سرطان، نارسایی کبد، کلیه یا قلب باشد.
بیلی روبین (Bilirubin): آزمایشگاه عملکرد کبد و کلیه را با این تست آزمایش می کند که این تست برای تشخیص زردی نوزاد، برخی اختلالات خون و بیماری های کبد مفید است.

4.  پنل لیپید

مجموع کلسترول (total cholesterol): به کمک این تست می توان سطح LDL (کلسترول بد) و HDL (کلسترول خوب) را اندازه گیری کرد. این تست در تفسیر آزمایش خون اهمیت زیادی دارد.
تری گلیسرید (Triglycerides): نوعی چربی است که در خون یافت می شود که اگر عدد آن بالا باشد، نشانه خطر ابتلا به بیماری قلبی و سایر مشکلات است.
لیپوپروتئین با دانسیته بالا یا HDLیا "چربی خوب": در پیشگیری از بیماری قلبی مفید بوده و اگر عدد آن کم باشد، نشانه خطر ابتلا به امراض قلبی است.
لیپوپروتئین با دانسیته پایین یا LDL یا "چربی بد": با بیماری قلبی و گرفتگی شریان ها و عروق ارتباط دارد.
نسبت کل کلسترول به HDL: این تست، خطر ابتلا به بیماری قلبی را نشان می دهد که عدد آن از تقسیم HDL بر کل کلسترول بدست می آید. اگر عدد آن بالا باشد، نشانه مشکلات و امراض قلبی است. درصورتی که نسبت به وجود علایم کلسترول بالا مشکوک هستید، این تست را انجام دهید.

5.  پنل تیروئید

پنل تیروئید یا تست عملکرد تیروئید، میزان تولید و پاسخ تیروئید به برخی هورمون ‌ها را بررسی می‌ کند. تیروئید یک غده کوچک در گردن است که به تنظیم عملکردهای بدن مانند خلق و خو، سطح انرژی و متابولیسم کلی کمک می کند.
تری یدوتیرونین (T3) همراه باT4، ضربان قلب و دمای بدن را تنظیم می کند.
تیروکسین (T4) همراه باT3، این متابولیسم و نحوه رشد شما را تنظیم می کند.
هورمون محرک تیروئید (TSH): به تنظیم سطح هورمون هایی که تیروئید ترشح می کند کمک می کند. بالا بودن آن نشان دهنده کم کاری تیروئید و پایین بودن آن نشان دهنده پرکاری تیروئید می باشد.

6. بیومارکرهای قلبی

آنزیم ها پروتئین هایی هستند که به بدن کمک می کنند تا فرآیندهای خاصی مانند تجزیه غذا و لخته شدن خون را انجام دهد. آنها در سراسر بدن برای بسیاری از عملکردهای حیاتی استفاده می شوند.
کراتین کیناز (CK): آنزیمی که عمدتا در مغز، قلب و ماهیچه های اسکلتی قرار دارد. هنگامی که آسیب عضلانی اتفاق می افتد، CK  به داخل خون نفوذ می کند.
کراتین کیناز-MB: این آنزیم(CK-MB) در قلب یافت می شود و اغلب پس از حمله قلبی یا سایر آسیب ها در خون افزایش می یابد.
تروپونین: این آنزیم قلبی می تواند به خون نشت کند. تروپونین معمولا چند ساعت پس از سکته قلبی بالا رفته و تا 14 روز بالا باقی می ماند. از تست های تروپونین و CK-MB در بیمارانی که مشکوک به حوادث قلبی هستند استفاده می شود.

7. تست عفونت های مقاربتی

بسیاری از عفونت های مقاربتی (STIs) را می توان با استفاده از نمونه خون تشخیص داد. آزمایش خون همیشه درست پس از ابتلا به عفونت دقیق نیست. برای مثال، برای عفونت HIV، ممکن است لازم باشد حداقل یک ماه صبر کنید تا آزمایش خون بتواند ویروس را شناسایی کند.

8.  پنل انعقاد خون

آزمایش‌ های انعقادی میزان و مدت زمان لخته شدن خون را اندازه‌گیری می‌کنند. به عنوان مثال می توان به آزمایش زمان پروترومبین (PT) و آزمایش فعالیت فیبرینوژن اشاره کرد. نتایج آزمایش انعقاد بر اساس سلامت و هر شرایط زمینه ای که ممکن است بر لخته شدن خون تاثیر بگذارد متفاوت است. از نتیجه این آزمایش می توان به برخی بیماری های خونی و اختلالات انعقادی و مصرف درست برخی داروها مثل وارفارین پی برد.

9. آزمایش هورمون دهیدرواپی آندروسترون (DHEA)

هورمون دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) از غدد فوق کلیوی ترشح می شود. در مردان، DHEA به ایجاد ویژگی هایی مانند رشد موهای بدن کمک می کند، بنابراین سطح پایین آن غیرطبیعی است. در زنان، سطوح بالا می تواند باعث ایجاد ویژگی های معمول مردانه مانند موهای زائد بدن شود، بنابراین سطح پایین طبیعی است. سطوح پایین ممکن است ناشی از بیماری آدیسون، اختلال عملکرد آدرنال و هیپوفیز باشد. سطوح بالا در مردان یا زنان می تواند ناشی از هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، تومور خوش خیم یا بدخیم در غده فوق کلیوی، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)و تومور تخمدان باشد.

10. تست پروتئین واکنشی C

پروتئین واکنشی C (CRP) زمانی که بافت های بدن ملتهب می شوند توسط کبد ساخته می شود. سطح بالای CRP نشان دهنده التهاب به دلایل عفونت باکتریایی یا ویروسی، بیماری خود ایمنی، التهاب مربوط به دیابت، التهاب ناشی از ضربه یا عاداتی مانند سیگار کشیدن است. هرچه سطح آن بالاتر باشد، خطر ابتلا به بیماری قلبی بیشتر است.

چرا برای آزمایش خون نیاز است ناشنا باشیم؟

هر ماده غذایی حاوی مواد مغذی است که می‌ تواند باعث افزایش یا کاهش موقت سطوح مرتبط در خون شود. ناشتا بودن به مدت 8 تا 12 ساعت کمک می کند تا مطمئن شوید که نتایج آزمایش خون فاقد این متغیرها بوده و دقیق است. برخی از آزمایشات رایج که ممکن است نیاز به ناشتا بودن داشته باشد شامل تست های کلسترول، آزمایشات قند خون، تست های عملکرد کبد، تست های عملکرد کلیه و پنل متابولیک می باشند.

نوشیدن آب قبل از آزمایش خون مشکلی ندارد؟

نوشیدن آب قبل از آزمایش خون خوب است، مگر اینکه پزشکتان دستور دیگری داده باشد. اما استفاده از آبمیوه، نوشیدنی‌ های گازدار، قهوه و چای توصیه نمی شود. آب بدن را هیدراته و رگ ها را حجیم تر و قابل مشاهده می کند. دو روز قبل از آزمایش بدن خود را هیدراته کنید. همچنین سعی کنید چند لیوان آب درست قبل از خونگیری بنوشید تا پرستار راحت تر بتوانند رگ را پیدا کند.

علایم اختصاری در تفسیر آزمایش خون

Cmm میلی متر مکعب، واحد شمارش گلبول ها
Fl(femoliter) کسری از یک میلیونم لیتر
g/Dl گرم به ازای دسی لیتر
IU/L واحدهای بین المللی لیتر
MEq/L معادل میلی به ازای هر لیتر
Mg/Dl میلی گرم به ازای هر دسی لیتر
Ml میلی لیتر
Mmol/L میلی مول به ازای هر لیتر
Ng/Ml نانوگرم به ازای هر لیتر

منبع:healthline