تشخیص و درمان بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یا اسپروی سلیاک یک اختلال خودایمنی با زمینه ژنتیکی ارثی است. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد دچار اختلال می شوند.

بیماری سلیاک چیست؟

بیماران مبتلا به سلیاک به پروتئین گلوتن (gliadin) که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و جوی دوسر وجود دارد حساس هستند و با مصرف آن ها دچار عارضه می شوند. ورود گلوتن به سلول های پرزهای روده موجب پاسخ سیستم ایمنی می‌شود. که باعث ایجاد واکنش های التهابی و تحلیل پرزهای روده و کاهش فعالیت آنزیم های روده می‌شود. چون بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام می‌گیرد تخریب پرزها موجب سوء جذب می‌شود. بیماری سلیاک واگیردار یا سرطانی نیست. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک برای اولین بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌کند. در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند. در اروپا یک در پانصد است. دراستان تهران نیز ۱۵۰ مبتلا به‌این بیماری شناسایی شده‌اند.

علائم بیماری سلیاک

شایع ترین علائم گوارشی شامل دل درد، اسهال، نفخ شکم، بی اشتهایی، مدفوع حجیم، بدبو و چسبنده، دفع گاز زیاد، استفراغ و گاها یبوست است. علائم غیرگوارشی اختلالات سیستم های مختلف بدن را شامل می شود که ناشی از سوء جذب مواد غذایی است. از جمله این مشکلات می توان به کم خونی ناشی از کمبود آهن یا کمبود اسید فولیک که به درمان های کم خونی پاسخ نمی دهد، کمبود ویتامین ب 12، کمبود کلسیم و ویتامین D پوکی استخوان ناشی از آن، خستگی زودرس، کاهش وزن، خشکی پوست و اختلال حافظه ناشی از کمبود ویتامین ها و سایر مواد مغذی اشاره کرد. علائم کودکان در سن مدرسه شامل عدم تمرکز و اختلال یادگیری و افت تحصیلی و خستگی زودرس است. علائم در سنین بلوغ به تاخیر افتادن بلوغ و کوتاهی قد است.

راه های تشخیص بیماری سلیاک

اندازه گیری آنتی بادی های اختصاصی سلیاک، آزمایش خون (TTG) و آندوسکوپی و نمونه برداری از ابتدای روده باریک از روش های تشخیصی بیماری سلیاک است.

بیشتر بدانیم: ویژگی های یک رژیم غذایی سالم

درمان بیماری سلیاک

پیروی از رژیم غذایی 100 درصد بدون گلوتن تا پایان عمر، پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی روده باریک بسرعت شروع به بازسازی خود می کند. اما در مواردی نیز این بازسازی انجام نگرفته و بایستی از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی برای بیمار تجویز گردد. حذف گندم، جو، جو دوسر، جوی سیاه و یا چاو دار و همچنین تمام فراورده هایی که حاوی این غلات می باشد مانند نان گندم، جو، جو دوسر، جوی سیاه و یا چاو دار، بیسکوئیت ها، کیک ها، کلوچه ها، شیرینی ها، پاستا (ماکارونی)، سوپ ها، سس ها، پیتزا باید حذف شوند. مصرف مکمل های غذایی ویتامین ها و مواد معدنی برای برطرف شدن آثار سوء تغذیه، البته توجه به اینکه این مکمل ها بدون گلوتن (Gluten Free) باشد الزامی است.
پژوهشگران مشغول طراحی و مهندسی آنزیم هایی هستند که بتوانند جلوی اثرات پروتئین های گلوتن را بگیرند تا به این ترتیب روش های برای درمان سلیاک ابداع کنند. البته تشخیص و شروع به موقع درمان، بهترین راه کمک به این بیماران است به همین خاطر محققان بر تدوین برنامه ها و روش هایی که آگاهی پزشکان و بقیه دست اندرکاران نظام سلامت را بالا ببرد نیز کار می کنند. پزشک و متخصص تغذیه بهترین کسانی هستند که می توانند درباره روش های جدید درمان سلیاک و راههای کنترل علائم این بیماری به شما اطلاعات بدهند.

نویسنده: زهرا محبی